تکرار برگشت محصولات کشاورزی ایران از کشورهای هدف صادراتی علاوه بر تأثیر منفی بر وجه ایران در بازار جهانی این نگرانی‌ها را نیز در مصرف‌کننده داخلی ایجاد کرده است که باقیمانده سموم دفع آفات نباتی یا فلزات سنگین در محصولات کشاورزی کشور به چه میزان است که کشورهای دیگر حاضر به مصرف محصولات ما نیستند؟ چرا برای رفع این مشکل که به‌طور مستقیم با سلامت مردم در ارتباط است فکری نمی‌شود؟ در آخر اینکه اساساً مسئولیت تأمین سلامت این محصولات بر عهده چه ارگان یا ارگان‌های است؟
پرسش‌هایی که مشاور حوزه سلامت محصولات کشاورزی سازمان حفظ نباتات وزارت جهاد کشاورزی و سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به آنها پاسخ داد.
محسن عصار با تأکید بر اینکه باقیمانده سموم و فلزات سنگین در محصولات کشاورزی مختص ایران نیست، گفت: در همه کشورهای جهان محصولات کشاورزی به‌ویژه میوه و سبزیجات به باقیمانده سموم و فلزات سنگین آلوده‌اند و هیچ کشوری حتی کشورهای اروپایی نمی‌توانند ادعا کنند که میزان این آلاینده‌ها در محصولات آنها صفر است، اما آنچه درباره محصولات برخی کشورها ازجمله ایران مطرح می‌شود مقدار بیش از حد مجاز باقیمانده سموم و فلزات سنگین است که عرضه این محصولات را به بازار به‌دلیل تهدید سلامت جامعه را با مشکل روبه‌رو می‌کند.
وی بیان کرد: آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ نباتات مبنی بر نمونه‌برداری و ممانعت از عرضه محصولات دارای سموم به بازار در کشور پیش از انقلاب و در سال ۱۳۴۶ مطرح و تصویب شده است، اما اجرای این آیین‌نامه تا به امروز به‌درستی انجام نگرفته است.
عصار ادامه داد: سال ۱۳۸۸ نخستین بحث جدی درباره باقیمانده سموم و فلزات در محصولات کشاورز مطرح شد، اما در همان سال به دست فراموشی سپرده شد، سپس در نیمه دوم سال ۱۳۹۳ با ادامه گزارشات درباره وجود آلاینده درمحصولات کشاورزی سازمان حفظ نباتات بر حسب وظیفه برنامه پایش محصولات کشاورزی را با نام “دستورالعمل پایش باقیمانده سموم آفت کش، نیترات، سرب و کادمیوم در محصولات کشاورزی” و با همکاری ۱۰ مرکز دانشگاهی در سطح کشور انجام داد و نتایج حاصله را به دستگاه‌های ذی‌ربط منعکس کرد تا برای تدوین برنامه مشترک “ارتقای سلامت و کاهش میزان آلاینده‌ها در محصولات پایش شده” مورد استفاده قرار گیرد.
طرح ارتقای سلامت محصولات کشاورزی یکی از راه‌حل‌ها بود
مشاور رئیس سازمان حفظ نباتات در حوزه سلامت محصولات کشاورزی با بیان اینکه در ادامه این گزارش‌ها ابتدا دو طرح برای ارتقای سلامت و کاهش میزان آلاینده‌ها در محصولات کشاورزی ارائه شد، عنوان کرد: نخستین طرح‌ها برای ارتقای سلامت هشت محصول کشاورزی پرمصرف خیار، برنج، پیاز، سیب درختی، سیب‌زمینی و مرکبات (پرتقال و نارنگی) و طرح پایلوت برای گوجه‌فرنگی در مناطق جنوبی بود.
وی یادآور شد: اجرای این طرح‌ها قرار بود از مهرماه سال ۱۳۹۴ آغاز شود اما به‌دلیل عدم تأمین اعتبار به سرانجام نرسید.
به گفته عصار، اجرای طرح پایلوت برای محصول گوجه‌فرنگی به هشت میلیارد تومان و طرح کلی به حدود ۳۲ تا ۳۳ میلیارد تومان اعتبار نیاز داشت.
وی اضافه کرد: در سال ۹۵ وزارت جهاد کشاورزی بار دیگر در چارچوب تفاهم نامه ای که با وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی امضاء کرده بود بسته کاملی برای ارتقای سلامت ۱۵ محصول پرمصرف کشاورزی طراحی و ارائه کرد.
مشاور رئیس سازمان حفظ نباتات در حوزه سلامت محصولات کشاورزی در تشریح طرح اخیر، افزود: در طرحی که اخیراً تدوین شده، علاوه بر بحث ردیابی، پایش و مدیریت در کاهش باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی، کشاورزان نیز تحت پوشش و حمایت بهداشت کشاورزی از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار می‌گیرند تا بر سلامت تمام کسانی که در این بخش فعالیت دارند و از این مواد استفاده می‌کنند نظارت شود، همچنین نمونه‌برداری‌ها و پایش نیز از سطح مزرعه و میادین میوه و تره‌بار انجام خواهد شد.
عصار با بیان اینکه اعطای کد ۱۶ رقمی رهگیری محصولات کشاورزی نیز در این طرح دنبال خواهد شد، تأکید کرد: چند سالی است که استفاده کد ۱۶ رقمی پیگیری محصولات کشاورزی به‌صورت اختیاری انجام می‌شود، اما با اجرای این طرح دریافت کد پیگیری برای تولیدکنندگان محصولات منتخب اجباری خواهد شد.
وی خاطرنشان ساخت: از مباحث دیگری که در این طرح به آن توجه شده پیگیری سامانه سماک (سامانه ملی الکترونیکی ساماندهی کلینیک‌های کشور) است که در آن کلیه اطلاعات مربوط به واحدهای تولیدی تحت پوشش و نیز میزان و نوع نهاده‌های استفاده شده به‌صورت آنلاین رصد و مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت، همچنین در واحدهای تحت پوشش این طرح از کمترین مقدار سم و کود استفاده شده و تأکید بیشتر بر اجرای مدیریت تلفیقی محصول خواهد بود و در نهایت اینکه ادوات سم‌پاشی کشاورزان نیز به لحاظ فنی مورد بررسی خواهد گرفت و همزمان کارهای تحقیقاتی نیز انجام می‌پذیرد.
با ارتقای سلامت محصولات کشاورزی، حرف‌های زیادی در بازار جهانی خواهیم داشت
مشاور رئیس سازمان حفظ نباتات در حوزه سلامت محصولات کشاورزی با بیان اینکه همچنان منتظریم در سال ۹۶، اعتبار این طرح مصوب و تأمین شود، گفت: یکی از پیشنهادات ما این بود که برای ارتقای سلامت محصولات کشاورزی برای هر کیلوگرم محصولات کشاورزی تنها پنج تا شش تومان از بودجه سلامت اختصاص پیدا کند تا از بروز بسیاری از بیماری جلوگیری شده و با هزینه کمتر به جای درمان از بیماری‌ها پیشگیری شود.
عصار اظهار کرد: در صورت تأمین اعتبار، در سال نخست، پنج میلیون تن محصول سالم تولید خواهیم کرد که آلاینده‌های آنها کمتر از حد مجاز باشد و همین مقدار محصول کافی است تا علاوه بر تامین سلامت مصرف‌کنندگان داخلی، تمام نیاز کشورهای همسایه را نیز تأمین کنیم.
وی با اشاره به جلسه مشترک دستگاه‌های ذی‌ربط با سازمان برنامه و بودجه، افزود: در این جلسه میزان اعتبار برای اجرای یک سال این طرح مورد بررسی قرار گرفت و قول اولیه برای تأمین آن از سازمان برنامه و بودجه گرفته شد.
عصار ابراز امیدواری کرد که با توجه به‌دلیل اهمیت بالای موضوع و پیگیری‌های سازمان بازرسی کل کشور و قول‌های داده‌شده از سوی سازمان برنامه و بودجه این طرح اجرایی شود.
به گفته وی، در کشورهای پیشرفته اعتبار تخصیصی برای سلامت محصولات کشاورزی ده‌ها و در مواردی صدها برابر ایران است؛ چرا که از دید آنها، پیشگیری مقدم بر درمان است.
وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و جهاد کشاورزی مسئول مستقیم سلامت مردم هستند
مشاور رئیس سازمان حفظ نباتات در حوزه سلامت محصولات کشاورزی در پاسخ به این پرسش که چه ارگان یا ارگان‌های مسئولیت تأمین سلامت محصولات کشاورزی را بر عهده دارند، بیان کرد: بر اساس قوانین موجود؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است با همکاری وزارت جهاد کشاورزی مقدار مصرف مجاز سموم و کودهای شیمیایی برای تولید محصولات کشاورزی را مشخص و عرضه محصولاتی که به‌صورت غیرمجاز از سموم و کودهای شیمیایی استفاده کرده‌اند، ممنوع کند.
عصار ادامه داد: اجرای این طرح نیازمند همکاری ۹ مجموعه از جمله سازمان حفظ نباتات، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مؤسسه تحقیقات گیاه پزشکی، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، دفتر محیط زیست و سلامت غذا، مرکز سلامت بهداشت و محیط کار و سازمان غذا و دارو است که وظیفه هماهنگی بین بخشی آن را دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور بر عهده دارد.
وی دو دلیل اصلی را برای رسوب بیش از حد مجاز سموم و فلزات سنگین در محصولات کشاورزی عنوان کرد؛ یکی بدمصرفی سموم دفع آفات نباتی و کودها توسط کشاورزان به‌دلیل ناآگاهی و دیگری عدم وجود تفاوت بین محصول سالم و غیرسالم در بازار که تمایل کشاورزان برای تولید محصول سالم را کاهش می‌دهد.
عصار در پایان تأکید کرد: وزارت جهاد کشاورزی بر اساس تکالیف قانونی، موظف است ضمن اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در زمینه کاهش استفاده از سموم و کودهای شیمیایی پرخطرتر، امکان دسترسی مردم به محصولاتی که از سلامت برخوردارند را فراهم کند.
لزوم حفط امنیت غذایی همراه با رشد جمعیت کشور باعث شده تا مصرف سموم و کودهای کشاورزی در دهه‌های اخیر افزایش پیدا کند. هرچند این امر با افزایش تولید محصولات کشاورزی همراه بوده است، اما استفاده نادرست و بی‌رویه از این نهاده‌ها به‌دلیل ناآگاهی یا کم‌اطلاعی تولیدکنندگان باعث افزایش آلاینده‌های خطرناک در محصولات کشاورزی و بروز مشکلات زیست محیطی و بسیاری از بیماری‌ها و ناهنجاری‌های انسانی شده است.
لینک کوتاه: https://goo.gl/LjnLcC
