در بیمارستان نمازی شیراز صدای ضجه و گریه چند زن همه را تحت تاثیر قرار داده بود. مردی که به نظر می‌رسید از بستگان آن چند زن است به دیوار تکیه داده بود و شانه‌هایش از شدت گریه می‌لرزید. سری از روی افسوس تکان داد و گفت خیلی جوان بود هنوز موقع رفتنش نبود. پرسیدم بیماری‌اش چه بود گفت: سرطان.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، تحقیقات نشان می‌دهد در چند سال اخیر سرطان در رتبه دوم و سوم عامل مرگ‌ومیر در کشور بوده است.
در کنار زندگی ماشینی، آلودگی‌های زیست‌محیطی، دخانیات، الکل، برخی پرتو‌ها و رشد و تکثیر ویروس‌ها، مصرف مواد غذایی ناسالم و آلوده به سموم از عوامل محیطی هستند که در ایجاد سلول‌های سرطانی نقش دارند.
سم‌ها بلای جان انسان‌ها
با افزایش جمعیت دنیا در دهه‌های اخیر توجه به تأمین غذای کافی برای این جمعیت سبب مصرف بالای سموم و کود‌های شیمیایی برای تولید بیشتر محصولات کشاورزی و غذایی شده است.
در این میان مصرف نادرست و بی‌رویه از سموم و آفت کش‌ها به‌دلیل ناآگاهی یا کم‌اطلاعی تولیدکنندگان، کشاورزان و بهره‌برداران باعث افزایش آلاینده‌های خطرناک در محصولات کشاورزی، بروز مشکلات زیست‌محیطی، آلودگی مواد غذایی و درنهایت زمینه‌ساز مسمومیت‌های غذایی مزمن و بروز بیماری‌های مختلف از جمله سرطان در انسان شده‌اند.
میدان بزرگ میوه و تره‌بار شیراز که روزانه محل دریافت و انتقال ده‌ها تن محصول باغی و زراعی به شهرستان‌ها و استان‌های مختلف است بهترین جا برای تشخیص سالم یا ناسالم بودن این محصولات است. همراه با کارشناس آزمایشگاه مرجع دانشگاه علوم پزشکی شیراز، به میدان تره‌بار شیراز رفتیم.
هفت محصول از جمله خیار، پیاز و سیب‌زمینی که مصرف تازه‌خوری دارند و از جا‌های مختلف به میدان تره‌بار شیراز وارد شده بودند برای آزمایش میزان سم باقیمانده در آن‌ها انتخاب کردیم. پس از یک هفته انتظار نتیجه اعلام شد. از ۷ نمونه یک مورد آلوده به سم بود.
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز می‌گوید: هر روز باقیمانده میزان سموم محصولات کشاورزی که وارد میدان میوه و تره‌بار شیراز می‌شوند به صورت نمونه در آزمایشگاه مرجع علوم پزشکی شیراز بررسی می‌شود.
به گفته دکتر رزمجو باقیمانده سموم در این نمونه‌ها، گاهی به ۱۰ درصد می‌رسد درحالی‌که این میزان در دنیا، تنها ۱ تا ۲ درصد است.
او با بیان اینکه ورود این سموم به بدن می‌تواند زمینه‌ساز برخی بیماری‌ها از جمله سرطان شود تاکید می‌کند امکان شناسایی محل فروش سموم، مکان کشت و یا کشاورزانی که محصولات مختلف را وارد میدان میوه و تره‌بار شیراز می‌کنند، وجود ندارد.
بازار سم‌فروشی
برای بررسی وضع نابسامان بازار سم‌فروشی‌ها همراه با یک کشاورز به چند فروشگاه سم و کود رفتیم از ۳ فروشگاه ۲ مورد آن سمی که کشاورز تقاضا کرد در اختیارش قرار دادند بدون اینکه به معایب و پیامد‌های آن توجه داشته باشند.
ما این نابسامانی را با مسول دفتر محیط زیست و سلامت غذا جهاد کشاورزی فارس در میان گذاشتم.
قیاسی با تایید این موضوع می‌گوید یکی از چالش‌های پیش روی تولید محصول سالم، معطل ماندن تبصره ۵ ماده ۶ مربوط به قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی است که سال ۱۳۸۹ ابلاغ شده است.
براساس این قانون، فروش نهاده‌های کشاورزی از قبیل انواع کود، سم و دارو توسط فروشندگان مجاز، تنها با دریافت نسخه‌های کلیلنیک گیاه‌پزشکی صورت می‌گیرد و در صورت رعایت نکردن این مورد پروانه فعالیت متخلفان لغو می‌شود.
به گفته قیاسی این قانون مدت هاست معطل مانده و هنوز تبعات و پیامد‌های فروش سم بدون نسخه برای کشاورزان و فروشندگان جا نیفتاده است.
او اضافه می‌کند: فرایند محصول سالم، از مزرعه تا سفره را دربرمی‌گیرد و درست طی شدن این مسیر به همدلی و همراهی بین بخشی نیاز دارد. جهاد کشاورزی با همکاری علوم پزشکی و صنف فروشندگان سم و کود می‌بایست در این مسیر نهایت تلاش خود را به کار بگیرند تا قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی جامع و کامل اجرا شود.
بیم‌ها و امید‌ها
نگرانی‌ها و بیم‌ها درباره مصرف بی‌رویه سموم و احتمال وارد شدن برخی محصولات ناسالم در سفره غذایی مردم، دو وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و جهاد کشاورزی را برآن داشت برای جلوگیری از تولید و ورود مواد غذایی ناسالم طرح ارتقای سلامت محصولات کشاوررزی را در دستور کار خود قرار دهند.
در استان فارس هم به عنوان قطب کشاورزی و این که سالانه بیش از ۱۰ میلیون تن محصولات زراعی و باغی کشور را تولید می‌کند توجه به سلامت این محصولات در دستور کار متولیان سلامت استان قرار گرفته است.
در کارگروه تخصصی سلامت و امنیت غذایی استان فارس اخیرا ۲ عنوان کتاب با هدف تولید محصول گواهی‌شده (سبز) با نام‌های “راهبرد جامع تولید محصول گواهی‌شده (سبز) ” و “دستورالعمل اجرایی تولید محصول گواهی‌شده (سبز) ” که توسط کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی فارس تدوین شده رونمایی شد.
رییس جهاد کشاورزی فارس درباره محصول گواهی‌شده (سبز) می‌گوید: این نوع محصول فاقد باقیمانده عناصر سنگین، نهاده‌های شیمیایی و دارو‌های دام و طیور و آبزیان است یا میزان این مواد در آن بر اساس استاندارد‌های پذیرفته شده است.
به گفته قاسمی در برنامه راهبردی تولید محصول گواهی‌شده ۶ گام برداشته می‌شود که این گام‌ها شامل مشخص کردن کلینیک‌های گیاه‌پزشکی، آموزش و اطلاع‌رسانی، بازرسی و نمونه‌برداری و پایش سموم، نیترات و فلزات سنگین، فرآیند برچسب محصول سالم، نحوه بازاریابی و فرآیند حمایتی و تشویقی، درصورت دریافت کد ۱۶ رقمی است.
مسوول دفترمحیط زیست وسلامت غذا جهاد کشاورزی فارس می‌گوید کد ۱۶ رقمی که توسط کلینیک‌های گیاه‌پزشکی صادر می‌شود مشخص می‌کند محصول در کجا تولید شده و بهره بردار و ناظر چه کسی است.
در استان فارس، تا کنون ۱۱ محصول گواهی سلامت دریافت کرده‌اند و تا سال آینده این تعداد به ۲۵ محصول افزایش خواهد یافت. براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در مرحله نخست اجرای طرح تولید محصول گواهی‌شده، ۲۵ درصد محصولات باغی و زراعی و تا ۴ سال آینده هم تمام گلخانه‌ها، مزارع و باغ‌های استان فارس زیر پوشش این طرح می‌رود.
در قالب این طرح، کارشناسان ۶۷ کلینیک گیاه‌پزشکی جهاد کشاورزی فارس با حضور در مزارع، باغ‌ها و گلخانه‌ها بر نحوه مصرف سموم نظارت می‌کنند.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاوری استان فارس هم می‌گوید: با هدف تلاش برای سالم‌سازی محصولات کشاورزی، ساماندهی فروشندگان سم و کود از دو سال پیش در دستور کار این سازمان قرار گرفت که بر همین اساس ۲۸۴ واحد غیرمجاز فروش سم و کود شناسایی شدند که با نظارت و تذکر به اخذ پروانه اقدام کردند.
به گفته امیری هم‌اکنون ۵۵۰ فروشگاه سم و کود مجاز در استان فعالیت می‌کنند و به صورت دوره‌ای هر ۳ ماه بر کار آن‌ها نظارت می‌شود.
اجرای طرح ملی ساماندهی و مونیتورینگ سموم هم از دیگر طرح‌ها برای ارتقای سلامت محصولات کشاورزی است.
امیری می‌گوید: در این طرح، ثبت سموم از مبدا تا مقصد برای رصد سموم مصرفی اجرا می‌شود.
به گفته وی در صورت اجرا طرح ساماندهی و مونیتورینگ سموم که هم‌اکنون درمرحله پایانی آزمایش است؛ نظارت بر تولید و مصرف سموم بیشتر خواهد شد.
خانم شناور مدیر بهبود تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شیراز هم به اهمیت میوه‌ها و سبزیجات که در راس هرم سلامت غذایی قرار دارند و مصرف آن‌ها جلوی بیماری‌های غیر واگیر از جمله سرطان را می‌گیرد اشاره می‌کند و می‌گوید: مصرف این مواد با وجود احتمال سم باقیمانده به هیچ وجه نباید از سبد غذایی مردم حذف شود و به جای حذف صورت مساله می بایست نظارت هرچه دقیق‌تر بر نحوه مصرف مواد شیمیایی در کشاورزی و توجه بیشتر سیاست‌گزاران در تهیه و توزیع کود‌ها و سم‌ها در دستور کار قرار گیرد.
امنیت و سلامت غذایی راز توسعه پایدار
با توجه به اینکه سلامت در کنار امنیت غذایی، پیوسته به عنوان یکی از زیربنا‌های توسعه پایدار ذکر می‌شود، کارشناسان معتقدند تأمین غذای باکیفیت، سالم و کافی به عنوان زیرساخت مهم پرورش جمعیت امروز و نسل سالم آینده می‌بایست به‌عنوان یک ضرورت در اولویت‌های راهبردی دولت‌مردان و متولیان سلامت کشور قرار گیرد.
