جنون گل لاله (tulip mania) دورهای در عصر طلایی هلند در فاصله سال ۱۶۳۶ تا ۱۶۳۷ میلادی بود که قیمت پیاز گل لاله تا مرز جنونآمیزی بالا رفت و سپس به شدت سقوط کرد.
گل لاله در قرن ۱۶ میلادی از امپراطوری عثمانی به اروپا و شهر وین انتقال یافت و بهسرعت در اروپا ازجمله در هلند منتشر شد و بهعلت سازگاری آن با آبوهوای هلند، کشت آن رواج پیدا کرد و بهعلت زیبایی منحصربهفرد محبوبیت پیدا نمود.
رواج گل لاله همزمان بود با آغاز عصر طلایی هلند که هلند رشد اقتصادی بالایی را در سایه تجارت پرسود با شرق و با فعالیت بازرگانان شرکت هلندی هندشرقی شاهد بود.
در گرماگرم این رشد اقتصادی و ثروت کلان بهدستآمده توسط تجار هلندی، گل لاله بهعنوان یک کالای لوکس و اشرافی مورد توجه قرار گرفت و بازاری از انواع ارقام گلهای لاله به راه افتاد. در این بین انواعی از گلهای لاله که دارای گلبرگهای چندرنگ و خطوط و رگههایی از رنگهای دیگر بودند و نسبت به گلهای تک رنگ جذابتر به نظر میرسیدند بیشتر مورد توجه بودند.
بعدها در قرن ۲۰ با رشد دانش ویروسشناسی گیاهی مشخص گردید که دلیل ایجاد این چندرنگی، ویروسی است که به آن ویروس شکستگی گل لاله اطلاق شد (Tulip breaking virus).
بهسرعت گل لاله به کالای تجاری و صادراتی اصلی هلند تبدیل شد و در سال ۱۶۳۶ و با افزایش تقاضا برای پیاز گل لاله توجه دلالان به بازار خرید و فروش گل لاله جلب شد. بسیاری از اصناف و مردم عادی و صنعتگران و کشاورزان هم با توجه به رونق گرفتن و سود قابلتوجه در آن وارد بازار خرید و فروش پیاز لاله شده و داراییها و سرمایههای نقدی و غیرنقدی خود را به سمت این بازار و به پای قراردادهای خرید و فروش لاله آوردند.
از آنجاییکه گل لاله با پیاز تکثیر میشد (ویروس هم از طریق پیاز و تکثیر غیرجنسی منتشر میشود) و باید مدت زمان طولانی برای گرفتن پیازهای جدید از گلهای کاشتهشده صرف میشد و با توجه به داغ شدن بازار خرید و فروش پیازهای گل لاله، بهتدریج عدم توازن در عرضه و تقاضا به وجود آمد و قیمت پیازهای لاله چندرنگی و حتی لالههای عادی بهطور سرسامآوری بالا رفت. پیازهای لاله بین دلالان و مردم در بازار دست به دست میشدند و قیمت آنها مدام افزایش مییافت.
در زمستان سال ۱۶۳۷ یکشبه همه چیز از هم پاشید. قیمتها آنچنان افزایش یافته بود که دیگر عملا خریداری پای معامله در حراجیها نرفت. تجارت پیاز لاله از بین رفت و پیاز لاله که تا دیروز به قیمتهای سرسامآور معامله میشد به کالایی بیارزش تبدیل گردید.
این اتفاق موجب ورشکستگی بسیاری شد که قیمتهای گزافی بابت پیازها پرداخته بودند و یکشبه همه هست و نیست خود را از دست دادند.
جنون گل لاله اولین حادثهٔ حباب اقتصادی (economic bubble) و یکی از سه حباب اقتصادی بزرگ در تاریخ معاصر اروپا بهشمار میآید و در مباحث اقتصادی بهعنوان یک پدیده اقتصادی همواره مورد استناد و مطالعه و بررسی است.
تهیه شده در تحریریه پایگاه خبری خبر گیاهپزشکی ایران
