کُلاتیکَنَه؛ آفتی خطرناک برای گیاهان زراعی و باغی نراق

کُلاتیکَنَه یک اصطلاح محلی و نام دیگر آن «تَشی» است؛ نوعی جانور پستاندار شبیه جوجه‌تیغی که هر سال خسارت‌هایی به کشاورزان و باغداران نراق استان مرکزی وارد می‌کند.

جوجه تیغی یا خارپشت، از رده پستانداران و راسته حشره‌خوران و تشی از رده پستانداران و ردهِ جوندگان‌ است. تشی آفت کشاورزی به شمار می‌آید، در صورتی که جوجه تیغی عامل مبارزه با آفات کشاورزی و در کنترل آفات به ویژه‌ حشرات و لاروها نقش مهمی دارد.

محقق و پژوهشگر تاریخی نراق در رابطه با این ویژگی‌های تشی گفت: تشی جانور پستاندار و جونده است و بر خلاف جوجه تیغی آفت گیاهان و درختان هستند. زیستگاه این جانور در مناطق جنگلی، کوهستانی و گاهی اوقات در پیرامون باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی است و از قدیم تا کنون در مزارع نراق و مناطق کوهستانی آن دیده می‌شود، این جانور هر ساله خسارت‌هایی به کشاورزان نراق وارد می‌کند.

مرتضی علی آقایی نراقی افزود: پوست درختان و نهال‌های کوچک را کَندَه و می‌خورد و باعث خشک شده آنها می گردد، به همین خاطر است که کشاورزان نراق در اواخر پاییز یا اوایل زمستان دور ساقه نهال‌های کوچک را با مُشَمَع و نایلون محکم می‌بندند تا از خطر این جانور موذی در امان باشند، چون‌ در فصل یخبندان قادر به کَندن زمین نیست.

وی تصریح کرد: در قدیم که مزارع جالیز در نراق زیاد بود کُلاتیکَنَه این جانور موذی شبها به این مزارع حمله می‌کرد و خسارات به تره بارها وارد می‌کرد، به میوه هندوانه کاری نداشت ولی عاشق خربزه بود، برای این کار با دندان‌های تیز و برنده خویش چند خربزه را پاره می‌کرد و هر کدام که شیرین تر بود را می‌خورد، برای جلوگیری از این کار کسانی که تره بار داشتند مجبور بودند شبها، سر و صدا کنند و یا با چوبی به یک پیت حلبی می‌کوفتند که اگر کُلاتیکَنَه بخواهد به طرف جالیز بیاید، بترسد و برگردد.

این محقق و پژوهشگر تاریخی نراق ادامه داد: این کار را چندین بار در شب تکرار می‌کردند. یا بعضی شب‌ها یک تله آهنی دایره‌ای شکل پای بوته داخل خاک مستقر می‌کردند و یکی از خربزه‌های گاز زده شب قبل را نزدیک آن قرار می‌دادند تا شاید بتوانند با این کار او را به تله بیندازند، در موقعی که تره بار کم می‌شد سراغ سیب زمینی یا گیاهان ریشه‌دار مانند هویج و پیاز و… می‌رفت و زمین را می‌کند و سیب‌ها را از خاک در می‌آورد و می‌خورد. به میوه کدو هم حمله می‌کرد و آن را غارت می‌کرد.

علی‌آقایی بیان کرد: با کم شدن هر محصولی سراغ محصول دیگر می‌رفت و اگر چیزی نمی‌یافت پای درختان را می‌کَند و از ریشه و پوست آنها تغذیه می‌کرد. حتی می گفتند زرد آلو و میوه هم می‌خورد. از اولُولُو(مَترسک) هم نمی‌ترسید.

وی درباره این که آیا جوجه تیغی‌ها و تشی‌ها میل پرتاب می‌کنند؟ گفت: در زمان‌های قدیم، افرادی که تیغ این دو جانور را در جنگل‌ها یا سایر مناطق می‌دیدند، خیال می‌کردند که جانوری وجود دارد که می‌تواند میل پرتاب کند، اما این باور غلط است، حال ببینیم که میل این دو حیوان چطور می‌افتد؟

پژوهشگر تاریخی نراق خاطرنشان کرد: سیستم دفاعی تَشی‌ها به گونه‌ای است که در زمان فرار از شکارچی امکان افتادن تیغ‌های او وجود دارد؛ معمولا موقعی که شکارچی تشی‌ها از جمله پلنگ آنها را دنبال می‌کند به خاطر سرعت بیشترش نسبت تشی، زودتر به او می‌رسد، در چنین موقعی تشی چه می‌کند؟ این جانور که زودتر از پلنگ خسته می‌شود، تیغ‌ها(میل‌های) خود را سیخ کرده و به یکباره می‌ایستد و به این صورت پلنگ با او و تیغ‌هایش برخورد می‌کند. وزن آن در حدود ۱۱ تا ۲۵ کیلوگرم است در صورتی که جوجه تیغی یک کیلو یا بیشتر وزن دارد!

این جانور شبگرد است وبه صورت انفرادی زندگی می‌کند، ولی گاهی ممکن است یک گروه فامیلی کوچک در یک لانه ساکن شوند. در این شرایط تیغ‌هایی که سست‌تر هستند به زمین می‌افتد و به دست و پای پلنگ فرو می‌رود. در مورد انسان یا هر جاندار دیگری که به او نزدیک شود همین عکس العمل را نشان می‌دهد، بنابراین تشی به هیچ عنوان قادر نیست میل‌هایش را پرتاب کند، او از آن به عنوان آلت دفاعی برای در امان ماندن از شکارچی خود استفاده می‌کند.

پژوهشگر تاریخی نراق ادامه داد: جوجه تیغی هم به خاطر جثه کوچکشان، از تیغ‌های بدنش به عنوان وسیله دفاعی استفاده می‌کند، اگر جانداری مانند روباه به او نزدیک شود خود را به صورت یک گلوله خار در می‌آورد تا روباه نتواند او را بگیرد و در این حالت تیغ‌هایش به دست و پای روباه فرو می‌رود و تیغ‌هایی که سست‌تر هستند می‌افتد، بنابراین لازم بود که اطلاع کافی از این دو جانور که از یک خانواده و دو رده مختلف هستند داشته باشیم.