آشنایی با بیماری باکتریایی نواری گندم
آشنایی با بیماری باکتریایی نواری گندم

بیماری باکتریایی نواری غلات (Bacterial leaf strip/sterak) برای نخستین بار در سال ۱۹۰۲ از روی گندم و در سال ۱۹۱۷ از روی جو و به دنبال آن چاودار و تریتیکاله شناسایی و معرفی شدند. این بیماری از کشورهای متعددی گزارش شده است. باکتری عامل نواری غلات محدود به شرایط آب و هوایی مرطوب و معتدل […]

بیماری باکتریایی نواری غلات (Bacterial leaf strip/sterak) برای نخستین بار در سال ۱۹۰۲ از روی گندم و در سال ۱۹۱۷ از روی جو و به دنبال آن چاودار و تریتیکاله شناسایی و معرفی شدند.

این بیماری از کشورهای متعددی گزارش شده است. باکتری عامل نواری غلات محدود به شرایط آب و هوایی مرطوب و معتدل بوده مناسبترین درجه حرارت برای گسترش این بیماری ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است.

میانگین خسارت این بیماری در حدود ۱۰% تخمین زده شده اما گاهی خسارت این بیماری در برخی مناطق به بیش از ۴۰% محصول نیز رسیده است.

علایم روی برگ به صورت خطوط و نوارهایی به رنگ زرد یا قهوه ای شفاف ظاهر میشود. علایم روی سنبله گندم معمولا به صورت نوارهای قهوه ای روشن، تیره تا سیاه روی گلوم‌های سنبله گندم ظاهر می‌شود. به همین دلیل نام دیگر این بیماری پوشینه سیاه Black chaff است.

عوامل این بیماری روی گندم و جو در ایران به ترتیب عبارت اند از Xanthomonas translucens pv.hordei, Xanthomonas translucens pv.cerealis

شدت این بیماری در دهه های ۶۰، ۷۰ و ۸۰ روی گندم و جو بسیار کم بود. متاسفانه در سالهای اخیر خسارت در مزارع گندم آبی بسیاری از مناطق کشور بالاتر از سطح زیان اقتصادی و نگران کننده ارزیابی شده است. بیشترین آلودگی در مزارع گندم استانهای خراسان رضوی، لرستان، همدان، زنجان، کرمانشاه، فارس، کردستان، چهارمحال بختیاری و جنوب کرمان مشاهده شده است.
علایم پوشینه سیاه نیز برای اولین بار در مزارع گندم برخی از استانها (مانند لرستان و همدان) مشاهده شد.

واکنش ۴۰ رقم رایج گندم در ایران و ۱۲ رقم ایرانی و خارجی جو در برابر این بیماری مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و اگرچه رقم مقاومی مشاهده نگردیده ولی حساسیت و مقاومت این ارقام در برابر این بیماری متنوع گزارش شده است.

این بیماری میتواند بر روی علفهای هرز، گراس ها، روی گیاهان چندساله ای چون Phleum pretense, Bromus inermis زمستانگذرانی کند. این باکتری میتواند در کاه و کلش آلوده در شرایط مزرعه و آزمایشگاه (۲۷ درجه سانتیگراد) به صورت زنده و بیماریزا باقی مانده و از سالی به سال دیگر منتقل شود.

با زیر خاک نمودن کاه و کلش آلوده میزان باکتریهای زنده و بیماریزا به شدت کاهش خواهد یافت. تناوب زراعی، استفاده از بذر سالم و عاری از آلودگی، مبارزه با علف‌های هرز گرامینه، کاشت کولتیوارهای متحمل و ضدعفونی بذور با سموم مسی از راه‌های کنترل و مدیریت بیماری لکه نواری غلات می‌باشند.

.

برگرفته از سخنرانی علمی-ترویجی طرح یاوران تولید با موضوع «آشنایی با بیماری باکتریائی نواری گندم و نحوه مبارزه با آن» توسط دکتر علی علیزاده علی‌آبادی عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور