پژوهشگران پژوهشکده صنایع غذایی و فراورده های کشاورزی روش کچرز اصلاح شده کارایی را برای استخراج همزمان ۳ آفت‌کش شامل اسپیروتترامات، استامی پراید و ایمیداکلوپرید به همراه متابولیت‌های آن‌ها در پسته با استفاده از روش کروماتوگرافی مایع-اسپکترومتری جرمی متوالی (LC-MS/MS) توسعه دادند و معتبرسازی کردند.
اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۸ کنترل رسمی باقیمانده آفت‌کش‌ها در محصولات غذایی و کشاورزی تولید‌شده در کشورهای عضو و وارداتی به کشورهای عضو را اجباری اعلام‌نموده‌است. به همین منظور برای آن دسته از محصولات و فرآورده‌هایی که تولید کشورهای عضو اتحادیه اروپا می‌باشند؛ بر اساس مطالعات نظارت شده مزرعه‌ای و ارزیابی ریسک، حدود مجازی را برای آفت‌کش‌ها تعیین نموده و برای سایر سمومی که در محصولات استفاده می‌شوند ولی ارزیابی ریسک برای آن‌ها انجام نشده‌است، حد مجاز پایه ۱۰ میکروگرم در کیلوگرم محصول را اعلام نموده است.
از آنجا که مهمترین بازار هدف برای صادرات پسته ایران، کشورهای عضو اتحادیه اروپا می‌باشند و با توجه به نبود اطلاعات مزرعه‌ای در خصوص آفت‌کش‌های توصیه شده در پسته، اتحادیه اروپا این حدود را برابر با حد پایه (۱۰ میکروگرم در کیلوگرم پسته) منظور کرده‌است.
در همین رابطه، جمهوری اسلامی ایران انجام عملیات نظارت‌شده مزرعه‌ای برای ۳ آفت کش اسپیروتترامات، استامی پراید و ایمیداکلوپراید را به کمیته CCPR (کمیته کدکس باقیمانده آفت کش ها) پیشنهاد کرد. کمیته CCPR نیز در چهل و چهارمین اجلاس خود در شانگهای چین در ماه می ۲۰۱۲ تعیین بیشینه حد مجاز این آفت‌کش را در فهرست اولویت‌بندی سال ۲۰۱۴ مورد پذیرش قرارداد و پس از تصویب در کمیسیون کدکس غذایی بین‌المللی، این پروژه به جمهوری اسلامی ایران واگذار گردید.
در این راستا، با توجه به اینکه انجام طرح نیاز به ایجاد شرایط خوب کشاورزی و کاربرد آفت‌کش‌های مذکور در فواصل توصیه شده توسط سازمان حفظ نباتات بر روی درختان پسته و همچنین نمونه‌برداری طبق پروتکل FAO و سپس آزمون نمونه‌های پسته داشت، مقرر گردید اجرای پروژه به صورت دو طرح تحقیقاتی مکمل و بین بخشی توسط سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی برای بخش مطالعات و عملیات مزرعه‌ای و سازمان ملی استاندارد – پژوهشگاه استاندارد برای بخش آنالیز نمونه‌ها و تحلیل داده‌های آن‌ها، صورت پذیرد.
.
بهینه‌سازی روش کچرز برای استخراج آفت‌کش‌ها و متابولیت‌های آن‌ها در نمونه‌های پسته
آزمایشات مزرعه‌ای در ۴ منطقه با شرایط آب و هوایی مختلف شامل کرمان (دو منطقه)، قزوین، و قم اجرا شد. در هر یک از مناطق مورد مطالعه حداقل ۴ درخت برای هر کرت و در مجاورت پلات‌های آزمایش در هر منطقه یک شاهد (بدون آفت کش پاشی) در نظر گرفته‌شد به طوری که تمام عملیات داشت و برداشت در شاهد، مشابه تیمار بود.
آفت‌کش‌پاشی با ایمیداکلوپرید و استامی پراید ۳ مرتبه و اسپیروتترامات یک مرتبه در زمان‌های تعیین شده و بر‌اساس شرایط گپ کشور (حداکثر میزان توصیه‌شده و حداقل دوره کارنس) انجام شد. در مجموع ۱۹۴ نمونه جمع‌آوری و برای انجام آزمون اندازه‌گیری باقیمانده ۳ آفت‌کش استامی پراید، اسپیروتترامات و ایمیداکلوپرید و متابولیت‌های مربوطه به آزمایشگاه نظارت بر استاندارد و ضوابط بهداشت انسانی ارسال گردید.
در این پژوهش، مجریان طرح رویا نوربخش رییس آزمایشگاه مرجع مواد غذایی و محمد فرجی عضو هیأت علمی پژوهشکده صنایع غذایی و کشاورزی، ابتدا آنالیت‌ها را جداسازی و سپس پارامترهای اسپکترومتر جرمی مانند تعیین الگوی شکست و انتقالات جرمی اولیه و تاییدی را ارزیابی نمودند.
در ادامه پارامترهای اعتبار سنجی روش، شامل: گستره خطی، ضریب همبستگی، حد تشخیص، حد کمی، اثر بافت، دقت و صحت روش بر روی نمونه‌های اسپایک شده بافت شاهد پسته مورد بررسی قرار گرفت و نهایتاً آنالیز نمونه‌های پسته سم‌پاشی‌شده انجام شد.
از ویژگی‌های مهم این روش حد تشخیص پایین و اثر بافت ناچیز می‌باشد که امکان آنالیز مقادیر بسیار کمِ آفت‌کش‌ها و متابولیت‌های آن‌ها را در بافت پیچیده‌ای مانند پسته فراهم می‌کند.
یکی از دستاورد‌های بسیار مهم این طرح، تعیین بیشینه حد مجاز (MRL) این ۳ سم در پسته می‌باشد که از تجزیه و تحلیل نتایج به‌دست‌آمد.
شایان ذکر است که در صورت تصویب این حدود مجاز در کمیسیون کدکس غذایی بین‌المللی، بیشینه حد مجاز این سموم به حد مطلوبی ارتقاء خواهد‌یافت که این موضوع موجبات تسهیل صادرات پسته ایران را فراهم خواهد نمود.
لازم به ذکر است نتایج این بخش از این طرح ملی در مجله معتبر Food Chemistry با ضریب تأثیر ۴.۵۲۹ منتشر شده‌است که در حال حاضر بر اساس گزارش اخیر Elsevier از مقالات پربیننده این مجله می‌باشد.
- منبع خبر : پژوهشگاه استاندارد
