دکتر مرتضی گل محمدی، معاون پژوهشی موسسه تحقیقات علوم باغبانی در گفت و گوی تخصصی برنامه رویش روز ۴ آذر ماه سیما، به تشریح چالش‌ها و ارایه آخرین دستاوردهای پس از برداشت مرکبات پرداخت.
در این گفت و گوی تلویزیونی، دکتر گل محمدی ضمن برشمردن چالش‌های اصلی مرکبات پس از برداشت آن، با ارائه و تشریح روش های نوین دنیا در نگهداری مرکبات، به معظل ضایعات مرکبات نیز اشاره کرده و نکات لازم درباره حفظ کیفیت مرکبات و کاهش ضایعات مرکبات که از معضلات اصلی مرکبات کشور است را ارایه نمود.
در ادامه برنامه نکات علمی نیز توسط دکتر جواد فتاحی مقدم عضو هیات علمی پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه گرمسیری تشریح گردید.
پیش بینی افزایش ۲۰ درصدی تولید مرکبات در سال جاری
معاون پژوهشی مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی در برنامه رویش شبکه آموزش سیما گفت: با توجه به شرایط اقلیمی مطلوب امسال، پیش بینی می‌شود تولید مرکبات کشور با افزایش ۲۰ درصدی مواجه شود.
مرتضی گل محمدی گفت: ایران در رتبه هفتم جهانی از نظر تولید مرکبات قرار داشته و جزو ۱۰ کشور برتر در این زمینه محسوب می‌شود. بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید مرکبات کشور سالانه حدود ۶ میلیون تن است. از این میزان ۳ میلیون تن به پرتقال، ۱ میلیون تن به نارنگی و باقی به محصولاتی نظیر گریپ فروت، لیموشیرین، لیموترش و سایر محصولات اختصاص دارد.
وی افزود: مصرف سرانه مرکبات در ایران حدود ۵۶ تا ۶۰ کیلوگرم است. برخلاف بسیاری از کشورها که مصرف مرکبات به شکل فرآورده‌هایی مانند آب‌میوه یا مربا رواج دارد، در ایران مصرف تازه‌خوری اولویت دارد.
گل محمدی در ادامه درباره شاخص‌های برداشت و کیفیت مرکبات گفت: یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای تعیین زمان برداشت، نسبت قند به اسید میوه است. این عدد در نارنگی و پرتقال باید بین ۷ تا ۸ باشد تا محصول از نظر فیزیولوژی و تغذیه‌ای به بلوغ کامل برسد. برداشت زودهنگام می‌تواند موجب عرضه میوه‌های نارس در بازار شود که هم کیفیت مصرفی را کاهش می‌دهد و هم ماندگاری آن را در انبار تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. از طرفی برداشت دیرهنگام نیز ضایعات را افزایش می‌دهد.
وی همچنین به پدیده‌ای به نام سبززدایی اشاره کرد و توضیح داد: برای ورود زودهنگام برخی میوه‌ها به بازار، از ترکیباتی استفاده می‌شود که رنگ سبز میوه را به زرد تغییر می‌دهند. این ترکیبات اگرچه ضرری برای سلامت انسان ندارند، اما محصولی که به این روش آماده می‌شود، از نظر قند طبیعی و کیفیت کلی به بلوغ کامل نرسیده است. به همین دلیل، میوه‌هایی که تحت عملیات سبززدایی بودند باید وارد بازار مصرف شوند و به‌هیچ‌وجه در انبار نگهداری نشوند.
معاون پژوهشی مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی تأکید کرد: در سال‌های اخیر با توسعه آموزش‌های تخصصی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، میزان ضایعات باغات مرکبات در کشور به میزان ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش‌یافته است. به‌عنوان‌مثال در استان مازندران که قطب تولید مرکبات کشور است، ضایعات از ۳۰ درصد به حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش‌یافته است.
وی بر ضرورت رعایت شاخص‌های استاندارد برداشت تأکید کرد و گفت: برداشت میوه‌ها در زمان مناسب، نه‌تنها کیفیت مصرفی را ارتقا می‌دهد، بلکه ماندگاری آنها را در انبارها افزایش داده و از هدررفت محصولات جلوگیری می‌کند.
لزوم مراقبت از میوه‌ها در هنگام برداشت و پس از برداشت
در ادامه برنامه جواد فتاحی مقدم معاون پژوهشی پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری گفت: تمام تلاش تولیدکنندگان باغی معطوف به افزایش کیفیت میوه و دستیابی به قیمتی مناسب برای محصولات است. این امر مستلزم توجه به عوامل پیش از برداشت و همچنین رعایت اصول پس از برداشت است. کیفیت میوه نه‌تنها در ظاهر آن بلکه در خصوصیات درونی آن نیز اهمیت دارد، و این موضوع در بازارهای جهانی نیز موردتوجه ویژه‌ای قرار گرفته است.
وی افزود: مرکبات در ایران از تنوع بالایی برخوردارند و زمان برداشت آنها متفاوت است. می‌توان به ارقام زودرس مانند نارنگی‌های میاگاوا و هاشیموتو که از اوایل شهریور برداشت می‌شوند، تا ارقام دیررس مثل پرتقال والنسیا که تا اردیبهشت سال بعد روی درخت باقی می‌مانند اشاره کرد. رعایت زمان مناسب برداشت از مهم‌ترین عوامل حفظ کیفیت محصول است. این مسئله نه‌تنها حقوق مصرف‌کننده را تأمین می‌کند، بلکه باعث عرضه میوه‌ای با طعم و کیفیت مطلوب می‌شود.
فتاحی مقدم توضیح داد: یکی از شاخص‌های مهم برداشت مرکبات، نسبت قند به اسید است. این نسبت در پرتقال‌ها باید حداقل ۶.۵ باشد تا برای مصرف نوبرانه مناسب باشد و برای شرایط نگهداری باید ۷ به بالا باشد. در نارنگی‌ها نیز این شاخص معمولاً بین ۷ تا ۸ است. در مناطق جنوبی کشور، این نسبت به دلیل شرایط اقلیمی می‌تواند یک درجه بالاتر باشد.
وی با تأکید بر اهمیت نحوه برداشت گفت: هرگونه بی‌دقتی در فرایند برداشت می‌تواند خسارت‌های قابل‌توجهی در مراحل پس از برداشت ایجاد کند. پوست مرکبات به‌شدت حساس است و آسیب‌های مکانیکی مانند خراش یا زخم می‌تواند منجر به پوسیدگی میوه شود. رعایت مواردی نظیر استفاده از قیچی‌های مخصوص نوک‌گرد، توجه به زمان مناسب برداشت (هنگام خشک‌بودن پوست میوه و عدم وجود شبنم)، و جداسازی میوه‌های آسیب‌دیده از محصولات سالم بسیار ضروری است.
فتاحی مقدم ادامه داد: میوه‌ها باید به‌صورت جداگانه و با حداقل فشار فیزیکی در جعبه‌های کیسه‌های برداشت قرار گیرند. همچنین ضروری است که میوه‌های برداشت شده پیش از انتقال به سردخانه به طور اولیه سورت شوند تا میوه‌های آسیب‌دیده یا ریزش یافته با میوه‌های سالم مخلوط نشوند. این اقدامات ساده ولی بسیار مهم می‌تواند میزان ضایعات را به حداقل رسانده و کیفیت میوه را حفظ کند.
وی خاطرنشان کرد: استفاده از انبارهای فنی استاندارد با عایق‌بندی، دما، رطوبت و تهویه مناسب نقش زیادی در حفظ کیفیت میوه و کاهش ضایعات انباری دارد. همچنین استفاده از پوشش‌های پلی‌اتیلنی مناسب، واکس‌های استاندارد و مواد حفاظتی (قارچ‌کش) ویژه پس از برداشت نیز ضمن حفظ طعم مطلوب و تازگی میوه طی نگهداری، به طور چشمگیری میزان ضایعات پوستی و پوسیدگی میوه را کاهش خواهد داد.
برای تماشای برنامه رویش روز یکشنبه ۴ آذر ماه به نشانی اینترنتی زیر مراجعه نمایید:
