محقق جنگل ها مراتع کشور می گوید: استفاده از بذر به جای نهال در احیای جنگل‌ها نه تنها می‌تواند هزینه‌های احیا را تا ۷۴ برابر کاهش دهد، بلکه با مدیریت بهینه آبیاری، فرصتی مناسب برای حفظ تنوع زیستی در مناطق خشک فراهم می‌کند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، در آستانه روز جهانی جنگل، مصطفی خوشنویس، محقق بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع، با حضور در خبرگزاری صدا و سیما میز کشاورزی و روستا، با تأکید بر اهمیت بی‌بدیل جنگل‌ها به عنوان یک سرمایه ملی و جهانی، نقش حیاتی آنها را در مقابله با چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی، از جمله گرمایش زمین، خشکسالی، سیلاب و فرسایش خاک، تشریح کرد و خواستار توجه و حفاظت جدی‌تر از این اکوسیستم‌های ارزشمند شد.
وی با اشاره به ارزش‌های زیست‌محیطی جنگل‌ها، آنها را نه تنها بستر حیات برای جوامع بشری، بلکه زیستگاه اصلی حیات وحش و تمامی موجودات زنده دانست و گفت: “جنگل‌ها، با تولید اکسیژن، جذب کربن دی‌اکسید، تعدیل آب و هوا و حفظ تعادل اکولوژیکی، نقش تعیین‌کننده‌ای در پایداری حیات بر روی زمین ایفا می‌کنند. ”
خوشنویس با تأکید بر تأثیرات مخرب تغییرات اقلیمی بر اکوسیستم‌های جنگلی، اظهار داشت: “گرمایش زمین، کاهش بارش برف، افزایش بارندگی‌های سیل‌آسا و تغییرات در الگو‌های فصلی، خطوط جنگلی را تغییر داده و باعث مهاجرت گونه‌های گیاهی و جانوری شده است. به عنوان مثال، افزایش دما باعث شده است که گونه‌هایی نظیر بلبل خرما و طوطی که پیش از این در مناطق جنوبی حضور داشتند، به مناطق شمالی‌تر مهاجرت کنند. ”
این کارشناس جنگل، تلطیف آب و هوا را یکی از مهم‌ترین کارکرد‌های جنگل‌ها برشمرد و توضیح داد: “جنگل‌ها با تبخیر و تعرق، رطوبت نسبی هوا را افزایش داده و خشکی محیط را کاهش می‌دهند. همچنین، با ایجاد سایه و خنک‌سازی محیط، از افزایش دما در فصول گرم و کاهش دما در فصول سرد جلوگیری می‌کنند. تحقیقات نشان داده است که دمای داخل جنگل‌ها در فصول سرد، ۴ تا ۵ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از هوای بیرون و در فصول گرم، خنک‌تر است. ”
وی در ادامه، به نقش جنگل‌ها در مقابله با سیلاب و فرسایش خاک اشاره کرد و افزود: “جنگل‌های سالم و دست‌نخورده، با داشتن پوشش گیاهی غنی، روان‌آب‌های سطحی را کنترل کرده و از وقوع سیلاب‌های ویرانگر جلوگیری می‌کنند. پوشش گیاهی کف جنگل، از جمله لاشه‌برگ‌ها و گیاهان مرتعی، آب باران را در خود جذب کرده و به تدریج به خاک منتقل می‌کنند، که این امر از فرسایش خاک و تخریب زیستگاه‌ها جلوگیری می‌کند. متأسفانه، تخریب جنگل‌ها و برداشت‌های بی‌رویه، باعث از بین رفتن این پوشش گیاهی و افزایش فرسایش خاک و وقوع سیلاب می‌شود. ”
خوشنویس همچنین به تولید اکسیژن توسط جنگل‌ها اشاره کرد و گفت: “هر هکتار جنگل می‌تواند به طور میانگین سالانه ۲.۵ تن اکسیژن تولید کند. درختان با جذب گاز کربن دی‌اکسید از هوا و استفاده از آن برای تولید بافت‌های خود، اکسیژن را به طبیعت بازمی‌گردانند. جنگل‌های انبوه و سالم، با جذب کربن دی‌اکسید بیشتر، به کاهش گاز‌های گلخانه‌ای و مقابله با گرمایش زمین کمک شایانی می‌کنند. ”
این محقق با تأکید بر ضرورت حفاظت از جنگل‌ها و مقابله با عوامل تخریب آنها، خواستار توجه بیشتر به این سرمایه‌های ملی و جهانی شد و گفت: “حفظ و احیای جنگل‌ها، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، مشارکت همگانی و تخصیص منابع کافی است. ما باید با آموزش، فرهنگ‌سازی و اجرای قوانین سخت‌گیرانه، از این گنجینه‌های ارزشمند محافظت کنیم تا نسل‌های آینده نیز از نعمت جنگل‌ها بهره‌مند شوند. ”
محقق بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع در ادامه به بررسی اهمیت جنگل‌ها و چالش‌های پیش روی این منابع طبیعی پرداخت. ایشان تأکید کردند که جنگل‌ها نه تنها به‌عنوان ریه‌های زمین، بلکه به‌عنوان محافظی در برابر فرسایش خاک و سیلاب‌ها، نقشی حیاتی در حفظ اکوسیستم ایفا می‌کنند.
خوشنویس اظهار داشت: “جنگل‌ها می‌توانند به طور چشمگیری فرسایش خاک را کاهش دهند، به شرطی که مدیریت مناسبی بر آنها انجام شود. عدم نظارت کافی و اجرای نامناسب قوانین حفاظت از جنگل‌ها به تخریب گسترده این منابع منجر شده است. ”
وی به چالش‌های متعدد جنگل‌ها اشاره کرد و گفت: “قاچاق چوب، توسعه‌های شهری و دامداری غیرمجاز از عوامل اصلی تهدید کننده جنگل‌ها هستند. این مسائل نه تنها به تخریب زیستگاه‌ها می‌انجامد بلکه از کارایی جنگل‌ها در تأمین آب سالم و کنترل سیلاب‌ها نیز کاهش می‌دهد. ”
خوشنویس در ادامه افزود: برای مواجهه با این چالش‌ها، نیاز به یک استراتژی کلان برای حفاظت و احیای جنگل‌ها داریم. اجرای مؤثر قوانین موجود و برگزاری برنامه‌های آموزشی برای جوامع محلی می‌تواند به بهبود وضعیت جنگل‌ها کمک کند.
وی همچنین بر اهمیت برنامه‌ریزی صحیح در آمایش سرزمین تأکید کرده و گفت: “شناسایی مناطقی که قابلیت جنگل شدن دارند و انتخاب گونه‌های بومی مناسب برای هر منطقه، می‌تواند روند احیای جنگل‌ها را تسریع کند.
این کارشناس محیط زیست خاطرنشان کرد: “حفاظت از جنگل‌ها نه تنها به نفع محیط زیست، بلکه به نفع جامعه بشری نیز خواهد بود. زمان آن فرا رسیده که اقدامات جدی‌تری در این زمینه انجام دهیم.
آقای خوشنویس، در ادامه به بیان تجربیات خود در زمینه مدیریت آبیاری نهال‌ها و اهمیت استفاده از بذر برای جنگل‌کاری اختصاص داد.
وی با بیان اینکه در مناطق خشک کشور، نهال‌هایی که با این شرایط سازگارند در سال‌های اول به مدیریت آبیاری نیاز دارند. گفت: در سال اول، برای نهال‌ها هشت نوبت آب می‌دهم. در سال دوم این تعداد به چهار نوبت، در سال سوم به دو نوبت و در سال چهارم به یک نوبت کاهش می‌یابد تا نهال‌ها به طور طبیعی به محیط اطراف خود سازگار شوند.
آقای خوشنویس به ضرورت انتخاب گونه‌های مناسب برای کاشت نهال اشاره کرد و گفت: “بسیاری از درختان به دلیل شرایط خاص محیطی نمی‌توانند به خوبی با بذر رشد کنند. به عنوان مثال، کاشت بذر درختان خاصی مانند بلوط نیاز به توجه ویژه و شرایط خاصی دارد. ”
خوشنویس در ادامه بر اهمیت همکاری با جوامع محلی تأکید کرد: باید مردم را به سمت کشت درست و حفظ جنگل‌ها هدایت کنیم. من به همراه گروه‌های مختلف به مناطق مختلف می‌روم و با مشاوره به ادارات منابع طبیعی در خصوص مناطق مناسب برای جنگل‌کاری همکاری می‌کنم.
وی به تجربه چندین ساله خود در این زمینه اشاره کرد و گفت: با شناخت عمیق از ۶۰۰ گونه درختی و توانایی‌های ژنتیکی آنها، می‌توانیم درختانی را برای احیا انتخاب کنیم که تحمل شرایط سخت محیطی را دارند. این اقدام نه تنها به احیای جنگل‌ها منجر می‌شود بلکه به حفظ تنوع زیستی کشور نیز کمک خواهد کرد.
گفتنی است: روز جهانی جنگل‌ها که هر ساله در تاریخ ۲۱ مارس برگزار می‌شود، به عنوان یک مناسبت جهانی با هدف افزایش آگاهی و تشویق به حفظ و احیای جنگل‌ها تعیین شده است. این روز توسط سازمان ملل متحد نام‌گذاری شده و فرصت مناسبی برای جلب توجه جهانی به اهمیت جنگل‌ها و تاثیرات آنها بر محیط زیست است.
