رئیس پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای پژوهشگاه علوم و فنون سازمان انرژی اتمی ایران، با بررسی چالش‌های کلیدی در حوزه کشاورزی کشور تاکیدکرد: فناوری هسته‌ای می‌تواند به عنوان راهکار مؤثر برای مقابله با مشکلات حوزه کشاورزی مورد توجه قرار گیرد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ ابراهیم مقیسه گفت: حوزه کشاورزی با مسائل مهمی رو‌به‌رو است. مهمترین این مسائل شامل خشکسالی و کمبود منابع آب و همچنین راندمان مصرف آب در سطح مزرعه است. آلودگی‌ها و فرسایش خاک و شوری خاک نیز از دیگر مشکلات اساسی هستند. در حوزه آفات و بیماری‌ها، باغات و مزارع کشاورزان با بیماری‌ها و آفات مواجه هستند. همچنین بیماری‌های دام، طیور و آبزیان و پایین بودن عملکرد در واحد سطح با توجه به تلاش‌های کشاورزان، بهره‌برداران و تولیدکنندگان از دیگر چالش‌ها به شمار می‌روند. در نهایت، به خطر افتادن سلامت و امنیت غذایی به عنوان یک شاخص مهم توسعه کشور‌ها مطرح است.
ابراهیم مقیسه تأکید کرد: با توجه به روند نیاز به غذا در دنیا و کشور و همچنین شرایط تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های اخیر، چاره‌ای جز حرکت به سمت استفاده از روش‌ها و شیوه‌های نوین تحقیقاتی و اجرایی وجود ندارد.
وی افزود: فناوری هسته‌ای یکی از فناوری‌های جدیدی است که می‌تواند در حوزه کشاورزی کمک‌کننده باشد. تجربیات بین‌المللی و اتفاق نظر میان فائو و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از دهه شصت میلادی، منجر به شکل‌گیری مجموعه‌ای در آژانس برای کار در حوزه کشاورزی هسته‌ای شده است.
رئیس پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران در ادامه فعالیت‌های فناوری هسته‌ای در کشاورزی را در چهار حوزه اصلی تقسیم‌بندی کرد و گفت: این چهار حوزه شامل: اصلاح نباتات و تولید ارقام جدید گیاهی، کنترل آفات و بیماری‌ها و نگهداری محصولات غذایی، خاک، آب، تغذیه گیاه و محیط زیست و در نهایت دام، طیور و آبزیان است.
وی به دستاورد‌های مشخص ایران در این حوزه اشاره کرد و گفت: در حوزه اصلاح نباتات، اساس کار بر استفاده از پرتو‌هایی مانند گاما، الکترون یا پلاسما برای ایجاد گیاهان جدید یا افزایش توان تولید گیاه است. این روش یک روش مرسوم در دنیا و جایگزینی برای محصولات تراریخته است. پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در این حوزه دستاورد‌های قابل توجهی داشته است. از جمله: تولید چهار رقم پنبه با همکاری محققین پنبه کشور که دو رقم آن “فخر” و “جهش” پرتودهی شده هستند. این ارقام در سال گذشته واگذار شده‌اند و در سبد بذر پنبه کشور قرار گرفته‌اند. ارقام فخر و جهش دو برابر افزایش عملکرد نسبت به ارقام قبلی داشته و به گرما و خشکسالی تحمل دارند و زودرس هستند.
ابراهیم مقیسه با بیان تولید چهار رقم برنج از جمله ارقام “کیان” و “هستی” که نامگذاری شده‌اند گفت: این ارقام مشترکاً با موسسه تحقیقات برنج کشور تولید شده و در سبد محصولات بذر موسسه قرار گرفته‌اند. ارقام کیان و هستی در مناطق مختلف استان‌های مازندران و گیلان در حال کشت هستند. این ارقام سه برابر افزایش عملکرد داشته، ۱۰۰۰ متر مکعب در هکتار مصرف آب کمتری دارند و زودرس هستند، که به ویژه در شرایط خشکسالی حاکم مفید است. رقم کیان و هستی در سایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ثبت شده‌اند.
وی در ادامه تصریح کرد: همچنین ارقامی در حوزه نارنگی، ارزن، کلزا و سویا تولید شده است. تحقیقات بر روی گندم، کینوا و کنجد نیز در حال اجرا است، در حوزه کنترل آفات و بیماری‌ها، دو روش پرتودهی مستقیم و غیرمستقیم مطرح است که پرتودهی مستقیم در سامانه‌های پرتودهی در نقاط مختلف کشور مانند تهران، بناب، یزد و شهرکرد انجام می‌شود. این روش برای کاهش آفات انباری در محصولاتی مانند غلات و حبوبات و افزایش ماندگاری محصولات استفاده می‌شود که هدف کاهش ۳۰-۴۰ درصدی ضایعات محصولات کشاورزی پس از برداشت و مصرف است.
رئیس پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران اظهار داشت: پرتودهی غیرمستقیم از طریق روش نابارورسازی حشرات برای کنترل آفاتی مانند مگس میوه مدیترانه‌ای، کرم گلوگاه انار و مگس زیتون استفاده می‌شود. این روش در دنیا مرسوم است و به کاهش استفاده از مواد شیمیایی و سموم کمک می‌کند.
ابراهیم مقیسه افزود: در زمینه کنترل بیماری‌های گیاهی، به ویژه بیماری‌های خاک‌زاد که معمولاً با قارچ‌کش‌های شیمیایی کنترل می‌شوند و کشور به واردات آنها وابستگی دارد، پژوهشگاه موفق به تولید عوامل بیوکنترل یا زیستی شده است؛ و در حوزه آب و خاک و تغذیه گیاه، فناوری هسته‌ای به افزایش راندمان مصرف کود‌های شیمیایی کمک می‌کند. به عنوان مثال، با استفاده از ردیاب‌های ایزوتوپی مانند نیتروژن ۱۵، می‌توان میزان دقیق مصرف نیتروژن در سطح مزرعه را تعیین و توصیه کرد، که منجر به افزایش عملکرد گیاه و کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای می‌شود. تولید کود‌های زیستی و عالی نیز در این حوزه مطرح است.
مقیسه تأکید کرد: روش‌های علمی مورد استفاده در فناوری هسته‌ای استاندارد بین‌المللی دارند. پرتودهی محصولات طبق استاندارد مشخص انجام می‌شود و اگر بیش از حد انرژی داده شود، کیفیت محصول تخریب می‌شود. بنابراین، میزان انرژی مشخص برای از بین بردن آفات انباری یا جلوگیری از جوانه زدن محصولاتی مانند سیب‌زمینی، پیاز و سیر استفاده می‌شود.
رئیس پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران؛ با اشاره به همکاری‌های گسترده با وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد: «ما با مراکز تحقیقاتی معتبری مانند سازمان تحقیقات کشاورزی، موسسه ثبت و گواهی بذر و نهال، مراکز تخصصی پنبه، برنج و پسته، سازمان حفظ نباتات و موسسات گیاه‌پزشکی و رازی همکاری مستمر داریم.»
وی خاطرنشان کرد: «این همکاری‌ها منجر به تولید و ثبت ارقام جدید زراعی شده که هم اکنون در اختیار کشاورزان قرار گرفته است. فناوری‌های هسته‌ای می‌توانند راهکار‌های نوینی برای چالش‌های اساسی کشاورزی ایران ارائه دهند.»
رئیس پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای سازمان انرژی اتمی ایران ابراز امیدواری کرد که با همکاری رسانه‌ها، زمینه برای ترویج و فرهنگ‌سازی استفاده از محصولات حاصل از فناوری‌های هسته‌ای فراهم شود.
وی با اشاره به اهمیت دسترسی مستقیم کشاورزان به این محصولات، تأکید کرد: «کشاورزان با مشاهده عملکرد مطلوب محصولات پرتودهی‌شده، به‌صورت طبیعی به مروجان این فناوری تبدیل خواهند شد.»
رئیس پژوهشکده همچنین کاهش وابستگی به واردات سموم و بذر‌های هیبریدی را از اهداف کلیدی این پژوهشگاه برشمرد و افزود: «روش‌های مبتنی بر فناوری هسته‌ای می‌توانند در کنار سایر روش‌های تلفیقی، به‌عنوان راهکار‌های پایدار به کشاورزان معرفی شوند.»
وی در پایان خاطرنشان کرد: پژوهشگاه آماده همکاری با تمام نهاد‌های مرتبط برای تحقق این اهداف است.
گفتنی است: فناوری هسته‌ای می‌تواند نقش مهمی در تحول کشاورزی ایران ایفا کند. با استفاده از پرتودهی، ضایعات محصولات کشاورزی کاهش می‌یابد، عمر نگهداری محصولات افزایش می‌یابد و آفت‌ها و بیماری‌های گیاهی کنترل می‌شوند.
همچنین، فناوری هسته‌ای در تولید واکسن‌های دامی، بهبود خوراک دام و طیور و تولید ماهیان تک‌جنس نیز کاربرد دارد.
