یک پروانهشناس در معاونت محیططبیعی سازمان حفاظت محیطزیست گفت: افزایش بارندگی و گیاهان سبب رشد جمعیت پروانهها شده است و این موضوع به هوای پاک ارتباطی ندارد. تهران این روزهای میزبان میهمانان زیبا و کوچکی است که سالها از آنها خبری نبود. از اواخر هفته گذشته سطح شهر تهران پر از پروانه شد، پروانههایی که بهخاطر تغییر دورههای بارشی در کشور افزایش بارندگی و زمستانهای معتدل هستند. کارشناسان محیطزیست این اطمینان را به شهروندان میدهند که پروانهها خطری برای سلامتی شهروندان ندارند. علیرضا نادری، کارشناس حشرات و پروانهشناس در معاونت محیططبیعی سازمان حفاظت محیطزیست، درخصوص افزایش پروانهها در سطح شهر تهران گفت: هرگونه حشرهای بهخاطر تغییر وضعیت آب و هوا، جمعیتش تغییر میکند. اینگونه پروانه خاص که در تهران مشاهده میکنید بهدلیل افزایش بارندگی و افزایش گیاهانی که مناسب تخمگذاری این حشره است، جمعیتش افزایش پیدا کرده است. تنها دلیل ظهور این پروانهها، افزایش بارندگی و بهتبع آن افزایش گیاهان است.
بارندگیهای اخیر دلیل بازگشت پروانهها
این حشرهشناس با اشاره به اینکه جای نگرانی برای شهروندان وجود ندارد، اظهارداشت: عمر این پروانهها حداکثر یکی دو ماه است و عموماً پروانهها عمر کوتاهی دارند. این پروانهها امسال تخمگذاری میکنند و اگر سال بعد آب و هوا و بارندگیها مشابه امسال بود و دشتها و کوهها مملو از گیاهان مختلف شد دوباره شاهد این پروانهها خواهیم بود؛ اما اگر بارندگی کم باشد و گیاهان به اندازه امسال در سطح دشتها و کوهها نباشند، این پروانهها بهدلیل نبود غذا چنین ظهوری نخواهند داشت. این چرخه طبیعی حیات این پروانهها است و از طی ۳۰ سال اخیر پنجبار این موج حضور پروانهها اتفاق افتاده است.
امسال موج حضور پروانهها بزرگتر بود
وی در پاسخ به این پرسش که با وجود آنکه پنجبار موج حضور پروانهها را پشتسر گذاشتهایم؛ اما امسال بیش از سالهای گذشته این پروانه بهچشم آمدهاند، گفت: امسال این موج حضور بزرگتر بوده و بهجز ایران در خاورمیانه نیز این اتفاق افتاده است. ما در ترکیه، عراق و کشورهای حاشیه مدیترانه بهدلیل رطوبت زیاد و بارندگیهای بالا و افزایش گیاهان شاهد حضور پروانهها بودهایم.
چرای بیرویه دلیل کاهش جمعیت پروانهها
نادری با اشاره به اینکه این نوع پروانه در پوشش فعلی گیاهانی که در مراتع وجود دارد قابلیت تخمگذاری دارند، گفت: یکی دیگر از دلایل کاهش پروانهها، چرای بیرویه دام در زیستگاهها است که بسیاری از گونههای گیاهی خوشخوراک در مراتع توسط دامها خورده میشود و این گیاهان که محل تخمگذاری پروانهها هستند از بین میروند و تنها گیاهانی در مراتع میمانند که خاردار هستند که نقش حفظ پوشش سطحی خاک را ایفا میکنند. این پروانهها امکان تخمگذاری بر روی این نوع گیاهان را دارند و نیز میتوانند سیکل زندگی خود را تکمیل کنند.
ارتباط حذف گیاهان بومی با فرار پروانهها
وی با تأکید بر اینکه هوای پاک ربطی به حضور پروانهها ندارد، گفت: اصولاً پروانهها در شهرهای آلوده نیز حضور دارند بهشرط آنکه پوشش گیاهی بومی در منطقه وجود داشته باشد و ارتباطی بین شهرهای دودآلود و پاک با حضور پروانهها وجود ندارد. اینکه ما در تهران پروانه نداشتیم بهدلیل از بین بردن زیستگاههای طبیعی پروانهها بوده و گیاهی برای تخمگذاری وجود نداشته است. درست است که ما بوستان، پارک، باغچه داشتهایم، اما در سطح این فضای سبز ما گلکاری کرده که تنها جنبه زیبایی دارد و چون گیاهی بومی منطقه نیست، پروانههای بومی امکان تخمگذاری بر روی آنها را ندارند. بیشتر بوستانهای ما گیاهانی است که از مناطق مختلف جهان وارد میشوند و تنها جنبه زیبایی دارند و مکان مناسبی برای تخمگذاری پروانهها نیستند.
گونههای گیاهی پارکها تنها زیباست
وی در پاسخ به این پرسش که انتخاب اشتباه در کاشت گونههای گیاهی باعث نبود پروانهها در این سالها بوده است، گفت: ۱۰۰ درصد، ما بیشتر زمینهای شهر را از بین بردهایم و آن را تبدیل به ساختمان و جاده کردهایم و اگر خاکی را تبدیل به بوستان کردهایم، گیاهان غیربومی را قطع کرده و گیاهان زیبا کاشتهایم. توصیه من به شهروندان این است که در این فضاها و باغهایمان از پرچین استفاده کنیم و اگر گیاهی خودرو در حیاط ما جوانه زد، آن را بهعنوان علف هرز از بین نبریم. گیاهان خودرو علف هرز نیستند. اینها به طی شدن چرخه طبیعی حشرات کمک میکنند و حشرات بر روی آنها تخمگذاری میکنند. سفید بالکها که در سالهای گذشته برای شهروندان ایجاد مشکل کردند بهدلیل از بین بردن حشرات دشمن این سفید بالکها بود؛ بنابراین نباید دخالتی در چرخه طبیعی گیاهان داشته باشیم. گفتنی است، پروانههایی که این روزها در سطح شهر تهران هستند با نام علمی Vanessa cardui توانایی تطابق خود با شرایط مختلف اقلیمی را دارند و قادر به ادامه زندگی در شرایط سخت هستند. لارو این پروانه قادر به تغذیه از طیف وسیعی از گیاهان است و همین موضوع به آن توانایی انتشار وسیعتری را داده است. هر چند سال که دورههای بارشی در کشور تغییر میکند و شاهد افزایش بارندگی میشویم و از طرفی زمستانها معتدلتر میشوند و اقلیم بیشتر مدیترانهای میشود، گیاهان میزبان این پروانه بخش وسیعتری را میپوشانند و اینگونه بهسرعت با تخمگذاری روی این گیاهان وارد دوران دگردیسی میشود و پروانههای بالغ در کمتر از سههفته ظاهر میشوند. این پروانهها مجدداً تخمگذاری میکنند و این چرخه را دوباره تکرار میکنند تا جاییکه هنوز پوشش گیاهی و رطوبت و دما مناسب باشد.
مشکلی مردم را تهدید نمیکند
بسیاری از این پروانههای تازه بالغ با پرواز قوی، خود را به نقاط دورتر میرسانند و حتی تا ارتفاعات چهارهزار متری نیز پیش میروند. آنها این موضوع را مدیون سیستم ذخیره چربی بالای خود هستند که این پروانهها را قادر به پرواز طولانی و زنده ماندن در دماهای پایینتر نیز میکند. آنها به ندرت روی محصولات کشاورزی تخمگذاری میکنند و دلیل حضور این حشرات در اطراف این مزارع وجود منابع غنی شهد برای پروانههای بالغ و گیاه میزبان برای تخمگذاری است که در اطراف مزارع بهصورت خودرو میرویند. از اواسط دیماه این پروانهها از جنوب استان سیستان و بلوچستان با جمعیت بالا گزارش شدند و با گرمتر شدن فصل و رفتن بهسمت بهار در عرضهای شمالیتر دیده شدند و بهزودی با بهاری شدن مناطق شمالی کشور، در تمام این مناطق به وفور یافت خواهند شد. در سالهای اخیر با تخریب زیستگاههای طبیعی بهخصوص چرای بیرویه دامها، گیاهان خاردار جایگزین گیاهان متنوع و خوش خوراک مناطق مختلف شدهاند؛ برای مثال گیاه کنگر وحشی بهعنوان یک گونه مهاجم در تمام عرصههای استان خوزستان، لرستان و بوشهر و بسیاری استانهای دیگر ازجمله استانهای شمال شرقی و شمالی جای سایر گیاهان را گرفته و پوشش بسیار وسیعی را بهوجود آورده است. از آنجایی که این گیاه از اصلیترین و مهمترین میزبانهای لارو این پروانه است؛ لذا بهدلیل وجود غذای کافی جمعیت این پروانه جهش زیادی پیدا میکند. با گرم شدن هوا و کاهش بارندگیها این موج جمعیتی رو به کاهش خواهد گذاشت و منتظر شرایط مناسب در سالهای آینده خواهد بود. اینگونه هیچ آسیبی به محصولات کشاورزی وارد نمیکند و مشکلی از جانب این پروانه برای مردم ایجاد نمیشود.