بزرگترین فاجعه صنعتی جهان شاید حادثه نشت گاز سمی در کارخانه شرکت آمریکایی یونین کارباید (Union Carbide) در شهر بوپال مرکز ایالت مادیاپرادش هند است که در شب ۳ دسامبر ۱۹۸۴ روی داد. فاجعه‌ای با بیش از ۱۵ هزار کشته و ۵۰۰ هزار معلول.
یونین کارباید که یکی از بزرگترین شرکت‌های فراملیتی آمریکایی بود در ۴۰ کشور دنیا صد‌ها کارخانه داشت. در این کارخانه‌ها عمدتا بطری، مواد ضدیخ، سموم کشاورزی و حشره‌کش تولید می‌شد.
در سال ۱۹۷۸ این شرکت با همکاری دولت هند کارخانه تولید سم کشاورزی یا حشره‌کش را در قلب هندوستان (شهر بوپال) افتتاح کرد. در چهار سال نخست شرکت سود‌های هنگفتی نصیب خود کرد، اما از اوایل دهه ۱۹۸۰ خشکسالی در سراسر هند سبب شد که اکثر کشاورزان فقیر زمین‌های خود را کشت نکنند و از حشره‌کش‌های این شرکت کمتر استفاده شد، در نتیجه محصولات این کارخانه به فروش نرسید. این وضع سبب شد که کارخانه دچار بحران مالی شود. مدیران این شرکت تعداد کارگران، کارمندان و متخصصان را به نصف کاهش دادند.
در شب ۳ دسامبر ۱۹۸۴ در نتیجه فرسودگی لوله‌ها مقدار زیادی آب وارد ذخیره‌گاه E۶۱۰ شود که بعد از کنش‌های شیمیایی در این مخزن انفجار روی داد و گاز سمی متیل ایزوسیانات که حاوی فوزژن تشکیل‌دهنده گاز کشنده خردل است به هوا پراکنده شد.
به گفته بازماندگان، پس از نشت گاز در فضا، مردم ساکن اطراف کارخاته وحشت‌زده از خواب بیدار شدند، آنان نمی‌توانستند نفس بکشند، چشمان‌شان می‌سوخت و بدون وقفه دچار حالت تهوع شده بودند.
آن‌طورکه شاهدان و بازماندگان تعریف کرده‌اند در هنگام حادثه، همه در جهت‌های نامعلوم درحال فرار بودند و نمی‌دانستند چه کنند. بیمارستان‌ها هیچگونه آگاهی و آمادگی نداشتند و نمی‌دانستند چگونه از وسعت فاجعه جلوگیری کنند. گاز سمی تا ساعت ۹ صبح بر فراز شهر وجود داشت. رسانه‌های هند نوشته‌اند فاجعه بوپال درپی نشت ۴۰ تن ماده سمی به نام میتل ایزوسیانایت روی داد. بسیاری از کودکان شهر در آن زمان کور شدند و بعد‌ها بچه‌های معلول به دنیا آمدند.
آمار رسمی که از سوی دولت هند داده شد تعداد کشته‌شدگان را سه هزار نفر اعلام کرده بودند، اما نهاد‌های غیردولتی می‌گویند که در آن شب بیش از ۸۰۰۰ نفر کشته شدند و تعداد زیادی از قربانیان اصلا شناخته نشدند، زیرا تمام اعضای خانواده و دوستان‌شان از بین رفته بودند. تعداد کشته‌شدگان را تا بیست و پنج هزار نفر هم بیان کرده‌اند.
فعالان حقوق بشر می‌گویند که سموم و زباله‌های خطرناک دفن‌شده در اعماق زمین نه تنها نسل‌هایی را که در آن زمان جان سالم به در برده‌اند بلکه نسل‌های بعدی را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
- منبع خبر : خبرگزاری صدا و سیما
