بیماری میوه سبز مرکبات برای اولین بار در اواخر قرن نوزدهم (۱۸۹۰) توسط کشاورزان جنوب چین، استان گوانگدونگ، بعنوان یک بیماری ناشناخته معروف به بیماری شاخه زرد (yellow shoot disease) مشاهده شد. در سال ۱۹۹۵ نام هوانگ لونگ بینگ (HLB; huang long bing) را به عنوان نام عمومی و رسمی این بیماری انتخاب کردند.
در سال ۱۹۶۷ مشخص شد که این بیماری از طریق پیوند و نیز حشره پسیل از درخت آلوده به درختان سالم منتقل می‌شود. در ابتدا عامل بیماری را ویروسی تلقی می کردند. مدتی نیز پس از سال ۱۹۶۷ عامل HLB را شبه مایکوپلاسمایی می پنداشتند تا اینکه عامل HLB اولین بار در سال ۱۹۷۰ با استفاده از میکروسکوپ الکترونی مشاهده شد. در نهایت در سال ۱۹۸۴ ماهیت باکتریایی بودن آن به اثبات رسید.
گونه های عامل این بیماری در نقاط مختلف دنیا عبارتند از:
Candidatus Liberibacter africanus, Candidatus Liberibacter asiaticus, Candidatus Liberibacter americanus
پسیل آسیایی مرکبات (Diaphorina citri) ناقل باکتری Candidatus Liberibacter asiaticus و Candidatus Liberibacter americanus و پسیل آفریقایی مرکبات (Trioza erytreae) ناقل باکتری Candidatus Liberibacter africanus است.
تا کنون بیش از ۴۰ گونه از گیاهان خانواده روتاسه و برخی تیره های دیگر به عنوان میزبان سه گونه Liberibacter عامل بیماری میوه سبز مرکبات گزارش شده است. اکثر گونه های جنس Citrus یا مرکبات مهمترین میزبانان این باکتری هستند.
اگر آلودگی بلافاصله پس از کاشت نهال رخ دهد، پس از مدتی تاج درخت زرد شده و درختان آلوده با شاخ و برگی تنک و متفرق، و سرشاخه‌هایی خشکیده ظاهر می‌شوند. اما اگر آلودگی در درختان مسن تر رخ دهد، علایم بیماری محدود به همان شاخه ای می شود که آلوده شده است و بقیه قسمت های درخت دارای رشد طبیعی با میوه هایی سالم خواهند بود.
مهمترین و شاخص ترین علایم این بیماری، بر روی میوه‌های آلوده ظاهر می‌شود. میوه‌های آلوده کوچک، نامتقارن با محوری خمیده و بذوری چروکیده و عقیم هستند. مزه میوه‌های آلوده، شور و تلخ است. رنگ بخش‌هایی از سطح میوه‌های آلوده بخصوص سطوح مجاور گلگاه، تغییر نکرده و سبز باقی می‌ماند. به همین دلیل نام “citrus greening disease” یا میوه سبز مرکبات به این بیماری داده شده است.
سایه روشن هایی از زرد، سبز روشن و سبز تیره در طیف های مختلف بر روی یک برگ بدون حاشیه یا مرز مشخص بین آنها باعث می شود که برگ حالت ابلقی یا blotchy mottle به خود بگیرد.
در کشورهایی که بیماری میوه سبز مرکبات (گرینینگ) شیوع دارد، تنها راه کاشت و داشت علمی و صحیح مرکبات با تولید و عملکرد بالا، مدیریت جامع این بیماری است.
مدیریت این بیماری با استفاده از راهبردهای مدیریت تلفیقی و با اعمال موارد زیر در برخی از نقاط دنیا مانند آفریقای جنوبی توصیه و اجرا شده است:
۱- تهیه نهال سالم از نهالستان‌های عاری از آلودگی
۲- تمرکز بر روی کاهش منابع آلودگی اولیه با حذف درختان و یا شاخه های آلوده
۳- کنترل حشرات ناقل با استفاده از روش‌های مختلف و نگهداری جمعیت پسیل در پایین ترین سطح ممکن
بدیهی است بدون این عملیات، بیماری میوه سبز مرکبات در یک منطقه آلوده به سرعت گسترش خواهد یافت.
.
برگرفته از سخنرانی علمی-ترویجی طرح یاوران تولید، روز دوشنبه ۲۹ دی‌ماه
دکتر علی علیزاده علی‌آبادی، عضو هیات علمی بخش تحقیقات بیماری‌های گیاهی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور
