سازمان حفظ نباتات مدافع امنیت غذایی کشور

سازمان حفظ نباتات

چاپ

مسئولیت اصلی سازمان حفظ نباتات سیاست­گذاری، برنامه ­ریزی، هدایت و نظارت بر اجرای برنامه ­های حفظ گیاهان و محصولات کشاورزی در مقابل عوامل خسارت زای گیاهی می ­باشد.

این سازمان در رویکرد جدید علاوه بر حفظ گیاهان و سلامت محصولات کشاورزی، با اجرای مقررات بهداشت گیاهی (قرنطینه) و مدیریت تلفیقی آفات IPM با تکیه بر کنترل بیولوژیک و غیر شیمیایی، به حفظ محیط زیست و سلامت انسان نیز توجه ویژه معطوف داشته است. عوامل زیان آور گیاهی در مراحل مختلف کاشت، داشت، برداشت و پس از برداشت باعث حداقل۳۰% خسارت به محصولات کشاورزی می­ شود.

تعداد عوامل خسارت­زای گیاهی مهم و اقتصادی بالغ بر ۶۰۷ عامل شامل ۵۰% آفات (حشرات، کنه ­ها، موش ­ها و پرندگان)، ۲۷% بیماری­ ها (باکتری، قارچ، نماتد، ویروس و فیتوپلاسما و…) و ۲۳% علف ­های هرز است.

نظارت بر تولید محصول سالم، تامین سلامت و امنیت غذایی مردم از مهمترین رسالت های سازمان حفظ نباتات است. بزرگترین افتخار سازمان حفظ نباتات، حفاظت از امنیت غذایی در کشور است. استفاده از فناوری های نوین علمی و کاربردی مناسب در زمینه مقابله با بحران های غذایی در جهت کاهش واردات محصولات کشاورزی و وابستگی غذایی تاثیرگذار است که در دستور کار این سازمان قرار دارد. اقدامات کنترلی این سازمان در جهت کاهش مخاطرات تولید محصولات کشاورزی بسیار موثر است. برنامه ریزی دقیق برای حفاظت از امنیت غذایی کشور مستلزم شناخت نقاط قوت، ضعف ،فرصت ها و تهدیدهای آن است.

.

نقاط قوت

در اولویت بودن حفظ نباتات از منظر امنیت غذایی در برنامه های ملی تولید محصولات گیاهی

وجود عوامل کنترل بیولوژیک و غیر شیمیایی متنوع در تمام حوزه های زراعی، باغی و منابع طبیعی

وجود ساختار پژوهشی، آموزشی و ترویجی در کنار هم و در سطح ملی، منطقه ای و محلی

وجود شبکه های اجرایی حفظ نباتات در سطح ملی تا سطح دهستان

موجود بودن نیروی متخصص گیاهپزشکی در وزارت جهاد کشاورزی و بخش خصوصی

امکان افزایش ظرفیت های کنترل آفات توسط بخش خصوصی

وجود ظرفیت های قانونی و حقوقی برای سازماندهی گیاهپزشکان کشور جایگاه ممتاز حفظ نباتات کشور در تولید و صادرات محصولات کشاورزی گیاهی

.

نقاط ضعف

ناکافی بودن آموزش های کاربردی و مهارتی برای بهره برداران

ناکافی بودن انتقال دستاوردها و یافته های تحقیقاتی به عرصه های تولید

ناکافی بودن اعتبارات برای توسعه فعالیت های علم و فناوری در بخش حفظ نباتات کشور

ناکافی بودن عملیات تجهیز و نوسازی ناوگان کنترل عوامل خسارتزای گیاهی

کارآمدی کم تشکل های گیاهپزشکی در جذب و تحت پوشش قرار دادن بهره برداران

کم توجهی به توسعه صنایع تولید عوامل کنترل شیمیایی و غیرشیمیایی

ضعف در برنامه ریزی برای حضور حفظ نباتات در زنجیره تولید تا مصرف محصوالت کشاورزی

ضعف واحدهای پشتیبان تصمیم گیر و تصمیم ساز در وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت از حفظ  نباتات کشور

حمایت ناکافی از تولیدکنندگان محصولات گواهی شده و کمبود اعتبارات برای پایش عوامل خسارتزای  گیاهی

ناکافی بودن حمایت ها در افزایش ضریب مکانیزاسیون کنترل شیمیایی و غیرشیمیایی

ضعف در مدیریت بهینه بهره برداری منابع کنترل غیرشیمیایی

ناکافی بودن سهم اعتبارات، تسهیلات و منابع مالی حمایتی برای تضمین امنیت غذایی در حوزه حفظ نباتات کشور

.

فرصت ها

نگاه ویژه حاکمیت به حفظ نباتات کشور

حمایت ویژه حاکمیت برای افزایش بهره وری در حفاظت از گیاهان و بهداشت گیاهی

حمایت ویژه از افزایش بهره وری در منابع کنترل شیمیایی و غیرشیمیایی

سیاست های حمایتی برای توسعه شبکه حفظ نباتات کشور

وجود تشکل ها، اصناف و نهادهای مدنی مرتبط با بخش حفظ نباتات

وجود ارتباطات بین المللی با سازمان ها، مجامع و مراکز علمی و تخصصی حفظ نباتات

وجود سرمایه گذاری زیربنایی برای حفظ نباتات

بالا بودن نسبت جمعیت جوان و فارغ التحصیل گیاهپزشکی کشور کشور برای نوآوری و شکوفایی در بخش گیاهپزشکی

تنوع اقلیمی، زیستی و ژنتیکی عوامل کنترل بیولوژیک در کشور

وجود دانش بومی غنی در حفظ نباتات کشور

وجود بستر لازم در بخش صنعت برای رفع نیازهای تولید نهاده های کنترل شیمیایی و غیر شیمیایی

وجود دانشگاه ها، مراکز آموزشی و پژوهشی برای تربیت متخصصان موردنیاز بخش حفظ نباتات کشور

امکان جذب سرمایه برای توسعه بخش گیاهپزشکی کشور

پایین بودن هزینه ایجاد فرصت های شغلی و توسعه بخش حفظ نباتات کشور در مقایسه با سایر بخش ها

.

تهدیدها

ناکافی بودن سهم اعتبارات حفظ نباتات از درآمدهای ناخالص ملی

نگرش نامناسب به بازده سرمایه گذاری در فعالیت های حفظ نباتات کشور

ناکافی بودن امکانات اختصاصی و مجهز گیاهپزشکی

تهد ید پذیر بودن تولیدات کشاورزی با آفات، بیماری ها و قاچاق با توجه به مرزهای مشترک زیاد با کشورهای همسایه

وابستگی بخشی از نهاده های مصرفی در حفظ نباتات کشور به واردات

آثار تغییر اقلیم و تنش های محیطی در میزان خسارات آفات، بیماریها و علفهای هرز

تناسب کم آموزش ها ی رسمی دانشگ اهی با نیازهای بخش حفظ نباتات کشور پایین بودن سطح سواد و بالا بودن میانگین سنی بهره برداران بخش

.

مدیریت پایش در سازمان حفظ نباتات، مبتنی بر فعالیت های شبکه های مراقبت و نظام پیش آگاهی است. این شبکه ها، رکن اصلی کنترل منطقی با آفات بوده و به عنوان سخت افزار و بازوی عملیاتی و اطلاعاتی نظام پیش آگاهی و مدیریت پایش سازمان حفظ نباتات محسوب می شوند. سازمان حفظ نباتات باید با وضع قوانین ملی به عنوان یک نهاد حاکمیتی رسمی با حدود اختیارات کافی توسط نهاد قانون گذار براساس شرایط روز و شرح وظایف مشخص حمایت گردد. قوانین ملی باید اختیار قانونی برای انجام مسئولیت و وظایف سازمان را براساس معاهدات بین المللی و متناسب با شرایط تکنولوژیکی روز دنیا، اقتصادی و اجتماعی برای سازمان فراهم کنند. چارچوب های قانونی سازمان باید با قانون اساسی کشور مطابقت داده شده و ضمن سازگاری با قانون اساسی، توانایی پیروی از معاهدات منطقه ای و بین المللی را فراهم سازد. این قوانین، می بایست طوری تنظیم گردند که:

از نظر عملکرد مستقل و پاسخگو باشند

ایجاد اطمینان از طریق فراهم سازی زمینه اقدامات حاکمیتی و متناسب با قانون اساسی کشور کنند

وظایف، کارکردها، اختیارات، مسئو لیت ها و حقو ق ذینفعان را روشن کنند

یک رابطه سلسله مراتبی روشن با مقامات فرعی ایجاد کنند

امکان اجرای استانداردهای بین المللی برای اقدامات بهداشتی (ISPM) مصوب کمیسیون اقدامات بهداشتی (CPM) را فراهم کنند

.

با نگاهی دقیق به مفهوم مدیریت استراتژیک می توان به ضرورت استفاده از آن در نظام برنامه ریزی حفظ نباتات کشور پی برد. با توجه به تغییرات اقلیمی که در حال حاضر شتاب زیادی به خود گرفته است و پیچیده شدن تصمیمات مدیریت تلفیقی آفات، لزوم بکارگیری برنامه های جامع برای مواجهه با اینگونه مسائل بیشتر از گذشته ملموس می شود. این برنامه چیزی جز برنامه استراتژیک نیست. مدیریت استراتژیک با تکیه بر ذهنیتی پویا، آینده نگر، جامع نگر و اقتضایی راه حل بسیاری از مسائل امروزی حفظ نباتات کشور است. پایه های مدیریت استراتژیک بر اساس میزان درکی است که مدیران، تولید کنندگان، عرضه کنندگان و توزیع کنندگان محصولات کشاورزی، دولت و مشتریانی محصولات کشاورزی دارد. این برنامه ریزی تعیین کننده موفقیت کشاورزی کشور از نظر امنیت غذایی، ارزآوری و تجارت در دنیای امروز است. پس یکی از مهمترین ابزارهایی که سازمان حفظ نباتات برای حصول موفقیت در آینده می تواند از آن بهره گیرد “برنامه مدیریت استراتژیک حفظ نباتات” خواهد بود.

.

اهداف برنامه ریزی استراتژیک حفظ نباتات کشور

مدیران سازمان باید پایداری عملکردی آن را در تمام زمینه های مورد تعهد در معاهدات بین المللی در نظر بگیرند. این ملاحظات شامل تأمین منابع مالی پایدار، برنامه ریزی برای هماهنگی های طولانی مدت کارکنان، برنامه های پیش بینی شده برای تغییر در زمینه های سیا سی، قانونگذاری و برنامه ریزی برای مدیریت ریسک مخاطرات زیستی و اطمینان از پایداری عملکردی سازمان حفظ نباتات در بلند مدت است. بنابراین در گام اول می بایست اطلاعات کاملاً کاربردی در زمینه مسائل و مخاطرات کلیه منابع گیاهی ملی اعم از سیستم های کشاورزی و منابع طبیعی جمع آوری شده و متناسب با منابع اطلاعاتی برنامه استراتژیک حفظ نباتات کشور تدوین گردد. فرایند ارزیابی مانند استفاده از ابزار ارزیابی مخاطرات گیاهپزشکی و اهمیت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای اولویت بندی فعالیت ها و منابع برای برنامه ریزی استراتژیک سازمان ضروری است. سیاست ها، استراتژی ها و اولویت های دولت بر ماهیت و عملکرد سازمان حفظ نباتات تأثیر می گذارد. سیاست ممکن است مربوط به سیاست ها ی کشاورزی، محیط زیست، کاربری زمین و تجارت باشند.

سیاست های حاکمیتی مانند دسترسی به اطلاعات، مشارکت در تصمیم گیری ها، میزان تمرکز در مقابل عدم تمرکز، استقلال در روند تصمیم گیری، شفافیت و پاسخگویی مقامات دولتی بر ماهیت و عملکرد سازمان حفظ نباتات تأثیر دارند. سیاست های مربوط به حفظ نباتات باید با گذشت زمان باعث ثبات سازمانی شوند. این سیاست ها باید دو پیامد جدی برای سازمان داشته باشند:

تبدیل سازمان حفظ نباتات کشور به سازمانی ایده آل است که حمایت کننده کشاورزی با کیفیت بالا برای تولید مواد غذایی سالم و ایمن بوده

جنبه های زیست محیطی عملیات حفاظت از گیاهان شامل محافظت از خاک، آب، حیات وحش و سلامتی جوامع انسانی را نیز تضمین نماید.

.

تأمین امنیت مواد غذایی در کشور مستقیماً به کیفت عملکرد سازمان حفظ نباتات بستگی دارد. تجربه نشان داده است که سازمان حفظ نباتات هنگامی که بر اساس اصول علمی و با استقلال فنی کار کند، مؤثرتر عمل می کند. هنگامی که بخش های دولتی و خصوصی به طور فعال در آن مشارکت داشته باشند، سیستم حفظ نباتات کشور تقویت می شود. تجربه به دست آمده در کشورهای مختلف برای بهبود خدمات ملی سازمان های حفاظت از گیاهان آنها نشان داده است که برای بهبود عملکرد این سازمان ها مراحل مختلفی باید طی شود. تعامل با ذینفعان مختلف در بخش های دولتی و خصوصی که فعالیت آنها به ظرفیت و اثربخشی خدمات رسمی سازمان وابسته است.

.

مهمترین نتایج قابل پیش بینی حاصل از اجرای برنامه استراتژیک حفظ نباتات کشور عبارتند از:

اجرای کامل استانداردهای خاص حفظ نباتات متناسب با شرایط تجارت بین المللی که تجارت محصولات گیاهی را به شکل قابل توجهی تسریع خواهد کرد

شناسایی کامل مخاطرات آفات در مسیرهای تجاری در حال کاهش است. کشور مسئولیت بیشتری در مدیریت خطر آفات در صادرات بر عهده خواهد گرفت

خسارات اقتصادی ناشی از آفات گیاهی به دلیل تهاجم کمتر و پاسخ به موقع و مقرون به صرفه تر، کاهش چشمگیری خواهد داشت

سازمان حفظ نباتات به مشاوره های تخصصی در زمینه مدیریت کنترل، بهداشتی و تجارت محصولات گیاهی دسترسی مناسبی خواهد داشت

سیستم های الکترونیکی تأیید صادرات و صدور گواهینامه تأسیس خواهند شد. کشور دارای یکپارچگی قوی و مورد اعتماد شرکای تجاری خواهد گردید

سازمان حفظ نباتات به مشاوره های تخصصی در زمینه مدیریت کنترل، بهداشتی و تجارت محصولات گیاهی دسترسی مناسبی خواهد یافت

هزینه های مدیریت سیستم های صدور گواهینامه صادرات کاهش یافته و گردش مجوزهای جعلی از طریق سیستم های صدور گواهینامه الکترونیکی گیاهی از جمله سیستم ملی حذف خواهدشد.

سازمان حفظ نباتات به سیستم های کارآیی بر ی نظارت بر آفات و شناسایی به موقع ورود جدید آفات مجهز خواهد شد

سازمان حفظ نباتات از توانایی بالایی برای نظارت، شناسایی، گزارش و واکنش سریع در برابر شیوع آفات برخوردار خواهد شد.

یک سیستم اورژانس گیاهپزشکی قوی برای اقدامات به موقع در برابر حمله آفات با ابزار و دانش مناسب تشکیل خواهد گردید.

رویکردهای سیستم مدیریت پایدار آفات به طور گسترده ای اجرا می شوند تا خسارت آفات را در طی فرآیند تولید و برداشت به حداقل خواهند رسید

تلفات تولیدات گیاهی ناشی از آفات به دلیل تهاجم کمتر و پاسخ به موقع و مقرون به صرفه تر، شروع به کاهش خواهد کرد.

کشاوزران برای به حداقل رساندن تلفات تولید به مشاوره متخصص در زمینه مدیریت آفات دسترسی مناسب خواهند داشت.

سازمان حفظ نباتات مدیریت آفات گیاهان در عرصه های طبیعی جنگلی و مرتعی را بخشی از مسئولیت های خود می داند و برای حمایت از برنامه های مدیریت آفات با هدف حفاظت از محیط زیست با سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل ها و مراتع کشور همکاری خواهد کرد.

سازمان حفظ نباتات مکانیسم مناسبی برای کنترل گسترش آفات در مسیرهای تجاری غیرگیاهی خواهد داشت.

تلفات تولیدات گیاهی ناشی از آفات به دلیل تهاجم کمتر و پاسخ به موقع و مقرون به صرفه تر، شروع به کاهش خواهد کرد.

قوانین محصولات کشاورزی عمده تجاری و مسیرهای تجاری آنها تصویب شده یا توسط کمیسیون در حال تصویب است.

بخش خصوصی و دولتی با مسئولیت های نظارت بر محیط زیست و جنگلهای طبیعی به طور منظم به اطلاعات و سایر منابع مدیریت شده توسط دبیرخانه سازمان حفظ نباتات دسترسی پیدا خواهد کرد.

سازمان حفظ نباتات بر اساس سیستم های بهداشتی گیاهی و استانداردهای وارداتی ملی و بین المللی را به طور کامل اجراء نموده است.

در سازمان حفظ نباتات مکانیسم های کارآمدی برای هماهنگی ملی تحقیقات گیاهپزشکی و بهداشت گیاهی وجود خواهد داشت

اهمیت مدیریت تلفیقی آفات و بهداشت گیاهی در سطح ملی قابل درک است، نیازها شناخته شده و ساز و کارهای تسهیل عملکرد سازمان حفظ نباتات فراهم خواهد شد

دبیرخانه ملی سازمان حفظ نباتات برای کمک به کشور برای ایجاد ظرفیت های جدید شبکه گیاه پزشکی از منابع خود که مجهز به زیرساخت های مدرن الکترونیکی و تحت وب است، استفاده خواهد نمود.

.

دکتر مسعود لطیفیان

معاونت کنترل آفات

سازمان حفظ نباتات کشور

.

.

لینک کوتاه: https://b2n.ir/n14008