معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان حفظ نباتات از راه‌اندازی سامانه رصد و پایش بستر‌های تولید محصولات سالم و بهداشتی کشاورزی به منظور اجرای مصوبه کنوانسیون بین‌المللی برای صادرات خبر داد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، شاهپور علایی مقدم در برنامه صف اول، سازمان حفظ نباتات را سازمان حاکمیتی و بین المللی در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی دانست و گفت: این سازمان عضو کنوانسیون‌های مختلف بین المللی است و نیز کنوانسیون بین المللی حفظ نباتات که خیلی از کشور‌های دنیا عضو هستند. معاهداتی در آن کنوانسیون و در آن سازمان بین المللی قرار دارد که همه کشور‌های عضو بایستی دستورالعمل ها، مقررات را در زمینه جلوگیری از جابجایی آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز عمدتاً در بخش قرنطینه‌ای باید کنترل کنند.
هدف سازمان یک هدف بسیار مهمی است که تأمین بهداشت و سلامت محصولات کشاورزی و در زمینه بهداشت انسانی است. این سازمان با نقش حاکمیتی که دارد وظایف بسیار مهمی بخصوص در جلوگیری از انتشار، استقرار و ورود آفات و بیماری‌ها را دارد و همچنین بحث مدیریت عوامل خسارت زا در بخش کشاورزی است. عوامل خسارت زا در بخش کشاورزی عمدتاً به آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز تقسیم بندی می‌شود. چنانچه فائو، سازمان خوار و بار کشاورزی جهانی اعلام کند سهم حفظ نباتات در امنیت غذایی و تأمین مایحتاج مردم با منشأ گیاهی در بخش کشاورزی ۴۰ درصد است، و اگر جمعیت دنیا را ۸ میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر فرض کنیم و سازمان حفظ نباتات هیچ کاری انجام ندهد، تقریباً ۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر از جمعیت دنیا با کمبود غذا و یا سوء تغذیه مواجه می‌شوند؛ به همین دلیل، سازمان حفظ نباتات را همانند یک سازمان واکنش سریع به عنوان اورژانس بخش کشاورزی و یا به زبان عامیانه، طبیب بخش کشاورزی می‌دانند، برای اینکه تمام ارکان این سازمان، گیاه پزشک دارند و مداوا می‌کنند و اطمینان خاطر می‌دهند که عیار امنیتی کشور بالا است؛ بنابراین وظیفه بسیار خطیری را در توسعه صادرات و تسهیل در امر توسعه تجارت و هم تولید محصولات سالم و بهداشتی برای جامعه را دارد.
علایی مقدم درباره سلامت محصولات کشاورزی با منشأ گیاهی افزود: بر اساس قوانین بالادستی بویژه قانون برنامه پنجم و ششم، وزارت بهداشت و درمان موظف بود بعد از تولید محصولات (کشاورزی)، با نمونه برداری ببیند که آیا محصول از نظر باقیمانده آفت کش‌ها یا از نظر کمی و کیفی باقیمانده عناصر سنگین، نمک ها، کود‌ها و مواد تغذیه‌ای وضعیتش چطور است. در دولت سیزدهم با توجه به مشکلاتی که در زمینه صادرات محصولات کشاورزی به روسیه، اتحادیه اوراسیا و برخی کشور‌ها اتفاق افتاد، با دستور آقای ساداتی نژاد وزیر محترم جهاد کشاورزی، سلامت محصولات کشاورزی با منشأ گیاهی به سازمان حفظ نباتات واگذار شد، در بحث سلامت محصولات کشاورزی یک اصطلاح و استانداردی داریم که مرز بیشینه یا همان ام. آر. ال برای آفت کش‌ها برای کشور‌های مختلف دنیاست، یعنی هر کشوری برای هر محصول یک استاندارد و یک عهدنامه دارد که بایستی میزان باقیمانده مواد غذایی و آفتکش‌ها از آن میزان بالاتر نرود، به همین دلیل یکی از راهکار‌هایی که ما بتوانیم محصول سالم و بهداشتی تولید کنیم بایستی هم در تغذیه گیاهی توجه داشته باشیم و هم در مدیریت مصرف بهینه آفت کش‌ها کار درستی انجام دهیم.
این مقام مسئول تصریح کرد: از حدود دو سال و نیم گذشته بر اساس مصوبه کنوانسیون بین المللی حفظ نباتات، نظم نوینی بر محصولات کشاورزی دنیا حاکم شده، که تمامی عملیات کاشت، داشت و برداشت بایستی ثبت شود تا هنگامی که یک محصول وارد کشوری شد بتوانند رصد و پایش کنند که در زمان تولید، چه اقداماتی بر روی این محصول انجام شده است. صادرات محصولات ایران در سال گذشته متوقف شد برای آنکه پرونده بستر‌های تولیدمان برای تولید محصولات مختلف مشخص نبود و کشور ما این سامانه را نداشت.
آقای علایی مقدم درخصوص میزان مصرف آفت کش‌ها در کشور گفت: هر کشوری در سبد آفت کش‌های خودش، یک سری سمومی را ثبت کرده است، بر اساس اقلیم و الگوی کشت و محصولاتی که کشت می‌شود. در آن زمان، چهار آفت کشی که ما مصرف می‌کردیم با منشأ اتحادیه اروپا بود و ثبت شده بود. ما از طریق دیپلماسی و تفاهمنامه ها، یکسان سازی و هم ترازی ام. آر. ال ها، سبد آفت کش‌های دو کشور را یکسان سازی کردیم و همچنین با اتحادیه اوراسیا. ما تمام بستر‌های تولید را در سامانه سامکا (نظام مهندسی کشاورزی) که به سامانه سماک، سامانه مجوز‌های الکترونیکی یکپارچه وزارت جهاد کشاورزی است، متصل است، ثبت کردیم که یک فرآیندی ایجاد شد برای سامانه تولید محصولات سالم و بهداشتی. البته سامانه لیمز، سامانه آزمایشگاه‌های مرجع وزارت بهداشت نیز به سامانه سماک متصل است. در حال حاضر بیش از یکهزار و ۸۰۰ گلخانه دار با هماهنگی معاونت باغبانی در سامانه سماک ثبت نام کردند یعنی محصولاتی که می‌خواهد صادر شود هم باید گواهی بهداشتی بگیرد.
این مسئول افزود: چهار محصول اساسی که ما صادر می‌کردیم، از حدود ۳ ماه قبل که گوجه فرنگی، خیار، بادمجان و فلفل دلمه‌ای در فاز اول که بیشترین مصرف را در روسیه و اتحایه اوراسیا دارد، در بستر این سامانه تولید می‌شود و همچنین در فاز دوم که از حدود ۲۰ روز پیش شروع شده است، در صادرات مرکبات، کیوی و سیب به چین و هند، مشکلاتی در هم ترازی استاندارد‌های بین دو کشور و استفاده از جنبش نرم افزاری در سازمان حفظ نباتات و شناسنامه دار کردن بستر‌های تولید و شناسه دار کردن محصولات کشاورزی با منشأ گیاهی وجود داشت که حل شده است.
علایی مقدم اضافه کرد: برای بومی سازی این دانش نوین و این سامانه ها، در هماهنگی با سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی کشور نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی، و با بکارگیری کارشناسان پهنه در مراکز خدمات دهستان‌ها که در کنار کشاورز‌ها هستند، و حدود ۱۶ هزار گیاه پزشک در کشور، یک ظرفیت نیروی انسانی متخصص برای اجرایی کردن تولید محصولات سالم و بهداشتی مهیا است. همچنین با نظر مثبت مجلس شورای اسلامی در قانون بودجه سال ۱۴۰۱، بناست آزمایشگاه‌های مرجع بهداشت و درمان در مراکز استان‌ها توسعه یابد. ما در آغاز حدود ۸ تا آزمایشگاه مرجع داشتیم که آنالیز محصولات کشاورزی را انجام می‌دادند. در تفاهم نامه‌های ما با معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت و درمان، حالا به حدود ۲۲ آزمایشگاه مرجع رسیده است، ولی کافی نیست.
معاون وزیر جهاد کشاورزی در ادامه گفت: نخست بستر‌های تولیدی گلخانه دار‌ها را در سامانه سماک وارد کردیم، برای اینکه گلخانه دار‌های ما هم دسترسی به گیاه پزشکی دارند و هم پذیرش فناوری شان راحت‌تر است. در طول برنامه هفتم توسعه که در حال تدوین است و سیاست‌های ابلاغی که مقام معظم رهبری در زمینه بهداشت و سلامت محصولات کشاورزی و سلامت جامع دارند، در اولویت اول به منظور سلامت مردم داخل کشورمان و نیز در اولویت دوم با نگاه و مزیت‌های صادراتی و بالا بردن تراز تجاری کشور بایستی در بستر‌های الکترونیکی، محصولات کشاورزی مان را صادر کنیم.
علایی مقدم افزود: بزرگترین دستاورد ما همین سامانه‌ای است که راه اندازی شد. هر کشاورزی از هر نقطه کشور وارد سامانه فرآیند تولید محصولات سالم و بهداشتی، در بستر سامانه سماک می‌شود. ما ۱۶ هزار گیاه پزشک را کنار این سامانه گذاشتیم و آموزش‌های همگانی را در استان‌های مختلف شروع کردیم. با هماهنگی معاونت باغبانی برای هر گلخانه دار، یک مدیر کنترل کیفی گذاشتیم که تمام تجویز‌ها در زمینه نسخه نویسی، در زمینه استفاده از آفت کش ها، در زمینه تغذیه، در بانک اطلاعاتی بستر‌های تولید ما ثبت شوند. حدود بالای ۹۵ درصد آفت کش‌ها در سبد آفت کش‌های بخش کشاورزی، کم خطر هستند. همچنین برای هم ترازی یک تفاهمنامه بین المللی امضاء کردیم با اوراسیا و کشور روسیه و نیز تفاهمنامه دیگری را با چین وزیر محترم جهاد کشاورزی امضاء کردند. همچنین تفاهم نامه‌ای با هند و چین در زمینه صادرات خشکبار داریم. همچنین برای اولین بار است که صادرات خشکبار ایران به چین انجام می‌شود. الآن در خصوص تولید کیوی، بستر‌های تولید، سیستم‌های انبارداری، سورتینگ و بسته بندی ما در همین سامانه بارگذاری می‌شود، و اطلاعاتشان تا پایان مهرماه برای همه باغداران تولیدکننده کیوی با استاندارد‌های کشور‌های مقصد بایستی صادرات را انجام بدهند تا توقف محصول کیوی نداشته باشیم البته با کمک سازمان آموزش و تحقیقات و مؤسسه ترویج در زمینه ارتقاء سطح مهارت و دانش کشاورزان در کنار کشاورزان، کار آموزش ترویجی انجام می‌دهند.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: توقف و یا معلق کردن صادرات محصولات کشاورزی ایران باعث شد که هجمه‌ای در فضای مجازی و در رسانه‌های تلویزیونی بیگانه در هشت ماه قبل ایجاد شود که تمام محصولات کشاورزی ایران سمی است و تشویش اذهان عمومی در جامعه اتفاق افتاد و مردم نگران شدند. به همین دلیل ما از فروردین ماه بر اساس تفاهمنامه هایمان با کشور‌ها به استانداردسازی بستر‌های تولید و مدیریت مصرف بهینه آفت کش‌ها پرداختیم که نیاز به برنامه ریزی و نظم جدیدی بود. ما سال گذشته، ۲۴ میلیون تن ترانزیت، واردات و صادرات داشتیم که گواهی بهداشتی با منشأ گیاهی داشتند، اما در هشت ماه گذشته، بیش ۳۱ میلیون تن که ۲۴ میلیون تن از آن ۳۱ میلیون تن، عمده صادرات ما به روسیه، اوراسیا، چین، هند و کشور‌های همسایه است و کمترین یادداشت تذکر در زمینه غیر استاندارد بودن محصولات کشاورزی را دریافت کردیم.
معاون وزیر جهاد کشاورزی همچنین تاکید کرد: بعد از ۱۶ سال، صادرات سیب ایران به کشور پاکستان معلق شده بود، برای اینکه (طبق کنوانسیون بین المللی برای صادرات محصولات سالم)، استاندارد‌های کشور مقصد را ما رعایت نکردیم و هیچ گونه کار دیپلماسی هم انجام نداده بودیم. پس از مذاکرات و استانداردسازی ها، بعد از عید قربان گذشته، صادرات سیب جمهوری اسلامی به کشور پاکستان، یکی از کشور‌های مهم استفاده کننده سیب ایران است، از سرگیری شد که دستاورد بزرگی است. البته صادرات مرکبات نیز از ۲۰ روز پیش با اقدامات و مذاکرات آقای صفری معاون محترم وزیر امور خارجه در امور دیپلماسی اقتصادی انجام خواهد شد که نوید خیلی خوبی است.
کاهش میزان سن‌زدگی گندم‌های خریداری‌شده نسبت به سالیان گذشته
شاهپور علایی مقدم معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان حفظ نباتات کشور در برنامه صف اول درباره مصرف آفت کش‌ها در کشاوزی گفت: مصرف آفت کش‌ها شاید در اذهان بعضی از اقشار جامعه بد باشد، اما سم همانند یک تکنولوژی در دنیا برای حفظ محصولات کشاورزی و برای ارتقاء امنیت غذایی لازمست. بر اساس گزارش فائو، سازمان خوار و بار کشاورزی جهانی، ۴۰ درصد امنیت غذایی دنیا وابسته به استفاده از آفت کش‌ها و حفظ نباتات است، اما ۷۰ درصد تأثیرگذاری آفت کش‌ها به نحوه مصرف آنهاست. چنانچه عدم انطباقی گاهاً در محصولاتمان اتفاق می‌افتد، بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان به استفاده نادرست از آفت کش هاست که با نسخه نویسی کار را انجام نمی‌دهیم و از گیاه پزشک استفاده نمی‌کنیم. سطح زیر کشت در محصولات زراعی و باغی در دنیا چیزی در حدود یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون هکتار است که تولیدش ۹ میلیارد و یکصد میلیون تن است. برای این مقدار تولید، حدود ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تن آفت کش در دنیا استفاده می‌شود؛ پس آفت کش برای امنیت غذایی، برای افزایش بهره وری از عوامل تولید جزو لاینفک تولید است. البته میانگین مصرف آفت کش در دنیا ۲.۹ کیلوگرم برای هر هکتار است، اما در کشور ما که حدود ۱۴ میلیون هکتار بدون آیش سطح زیر کشت داریم، ۳۵ هزار تن آفت کش استفاده می‌شود یعنی به ازای هر هکتار ۲.۵ کیلوگرم آفت کش استفاده می‌شود به عبارتی ۴۰۰ گرم پایین‌تر از میانگین جهانی استفاده می‌کنیم.
حالا چرا در ایران عدم انطباق اتفاق می‌افتد، به علت اینکه ما یا تکرار استفاده از آفت کش داریم یا گاهاً آفت کش‌های ما کیفیتش ممکن است پایین باشد یا اینکه بر اساس تجویز گیاه پزشک انجام نمی‌دهیم. پس مدیریت مصرف درست آفت کش ها، یکی از برنامه‌های سازمان حفظ نباتات کشور است. ترکیب کشاورز‌های ما ترکیب متفاوتی است، ما ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بهره بردار در کشورمان داریم که از این ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بهره بردار بر اساس آماری که داریم ۸ دهم درصدش فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند و حدود ۷۰ درصدشان تحصیلاتشان خواندن و نوشتن یا زیر خواندن و نوشتن است و همچنین سرانه زمینی که برای کشاورزی داریم خرد است و به ازای هر نفر ۴.۹ هکتار است؛ بنابراین انتقال یافته‌های تحقیقاتی و تکنولوژی به بستر‌های تولید (کشاورزی) کار سختی است و باید کار فرهنگی، ترویجی، آموزشی و ارتقای سطح دانش و مهارت را انجام دهیم. یکی از برنامه‌های حفظ نباتات، توسعه استفاده از گیاه پزشک و راه اندازی شرکت‌های فنی ــ مهندسی ــ گیاه پزشکی است. ما باید به مردم خدمات گیاه پزشکی بدهیم البته در سه استان اصفهان، فارس و قزوین به صورت آزمایشی شروع شده که یک کار جدیدی است که هم شرکت‌های دانش بنیان در این کار فعال می‌شوند و هم بخش خصوصی. این شرکت‌ها با سامانه‌ای که ایجاد می‌کنند و اپلیکیشن‌هایی که وجود دارد، سم پاشی را انجام می‌دهند، تجویز می‌کنند و در نهایت، با افزایش بهره وری که انجام شد، هزینه‌های خدمات گیاه پزشکی را پرداخت می‌کنند.
علایی مقدم در پاسخ به این پرسش که تنها چهار درصد شرکت‌های دانش بنیان‌ها در بخش کشاورزی فعال، هستند، بنابراین چند درصد در امور حفظ نباتات فعال اند، تصریح کرد: سازمان حفظ نباتات بر اساس سیاست‌هایی که ابلاغ شده در بحث دانش بنیان‌ها به موضوع آفت کش‌های بیولوژیک و زیست پایه که مطابق توسعه پایدار و تقریباً مدیریت سبز جهانی است، توجه کردیم؛ ما حدود ۴۲ آفتکش غیرشیمیایی در سبد آفت کش‌های کشورمان داریم. در هشت ماه گذشته، بیش از ۲۸ شرکت دانش بنیان را که در زمینه تأمین، تدارک، سطح و ساخت سموم گیاه پایه فعالند، دعوت کردیم. دومین بحث نحوه استفاده از تکنولوژی هوشمند برای شناسایی، ردیابی، رصد، پایش و کنترل آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز است که برعهده دانش بنیان هاست که با آن‌ها تفاهمنامه امضاء کردیم. ما در حمایت از دانش بنیان ها، تمام مسائل فنی و همکاری را با آن‌ها داریم. همچنین برای اولین بار است که سازمان حفظ نباتات کشور به کلینیک‌های گیاه پزشکی شرکت‌های دانش بنیان تسهیلات کم بهره از تبصره ۱۸ پرداخت می‌کند تا در خدمت گیاه پزشکی کشور باشند. همچنین استفاده از تکنولوژی پهپاد‌ها با سنسور‌های هوشمند که می‌تواند در مدیریت مصرف بهینه آفتکش‌ها و در زمینه تشخیص، کارآیی داشته باشد. ما در سازمان حفظ نباتات، بستر‌های بسیار خوبی را در زمینه هوشمندسازی داریم بویژه هوشمندسازی قرنطینه ها. ما ۱۰۲ قرنطینه گیاهی در سراسر کشور در فرودگاه ها، در راه آهن ها، در اسکله‌ها و در گمرکات داریم که بحث هوشمندسازی آن‌ها با کمک شرکت‌های دانش بنیان، یکی از اهداف و برنامه‌های ماست. همچنین استفاده از آفت کش‌ها با دوره کارِنس پایین و اثرگذاری بیشتر و کیفیت بالا. (اصطلاح کارنس یعنی مدت زمان ماندگاری آفت کش در بافت محصول بعد از سمپاشی تا زمان برداشت.)
رئیس سازمان حفظ نباتات کشور افزود: ما برای ۶۰۸ عوامل خسارت زا، ۳۵ هزار تن آفت کش در کشور نیاز داریم. هشت هزار تن آفت کش وارداتی، آماده مصرف است و حدود ۲۷ هزار تن آفت کش هم توسط فرمولاتور‌های ما به صورت فرمولاتور یا به صورت تکنیکال در داخل کشور تولید می‌شود. البته حدود ۸۰ شرکت تولید آفت کش در کشور داریم که تنها ۵۲ تا از آن‌ها در تولید داخلی فعال هستند. این درحالیست که ظرفیت تولید آفت کش‌ها در داخل کشور به صورت فرموله کردن تکنیکال چیزی حدود ۴۰۰ هزار تن است، اما تنها ۲۷ هزار تن تولید می‌کردند؛ بنابراین حدود یک ماه گذشته با پیشنهاد بنده، دستورالعملی تدوین شد و صادرات آفت کش‌ها برای اولین بار در کشور ما آزاد شد. من که به کشور‌های امریکای لاتین رفته بودم، کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا، تفاهمنامه امضاء کردم که هم تولید فراسرزمینی‌های آفت کش‌ها را در آن کشور‌ها داشته باشیم و هم به همین کشور‌های همسایه صادر کنیم. این اقدام در حمایت از تولید کننده‌ها و اشتغال است که هم از تولید و هم شرکت‌های دانش بنیان حمایت می‌کند، یعنی مصداق شعاری است که مقام معظم رهبری برای امسال نامگذاری کردند. همچنین برای رقابتی شدن ما چیزی در حدود ۸ هزار تا ۱۰ هزار تن را سالانه وارد می‌کنیم همچنین بعضاً ممکن است که در داخل کشور، ما نتوانیم یک مولکول جدیدی را که مطابق با شرایط اقلیمی کشور ماست، تولید کنیم، این را آزاد گذاشتیم که اگر یک مولکول جدیدی را می‌خواهند به ثبت برسانند در سبد آفت کش‌های ما، باید توسط هیأت نظارت بر آفت کش‌های ما وارد بشود. ما در حال حاضر ۴۶ هزار تن تدارک آفت کش را داریم برای ۱۲ محصولی که کشت قراردادی وزارت جهاد کشاورزی است.
علایی مقدم تاکید کرد: آفت سن گندم یکی از مهمترین آفت غلات است. دولت ۷ و نیم میلیون تن گندم خرید یعنی تقریباً دو برابر سال گذشته، اما میزان سن زدگی در هفت و نیم میلیون تن، حدود ۷ هزار تن که شاید در طول تاریخ حفظ نباتات کشور ما این عدد را نداشتیم، (میزان سن زدگی بالای دو درصد بود). در سال گذشته ۳۸ هزار تن سن زدگی با خرید چهار و دو دهم میلیون تن گندم بود، امسال ۷ هزار تن (سن زدگی) برای هفت و نیم میلیون تن گندم خریداری شده بود.
