دهه های اخیر، روش‌های کنترل طبیعی آفات، جای سموم مضر کشاورزی را گرفته است.
طبق استانداردهای جهانی، امروزه در دنیای کشاورزی مدرن دیگر جایی برای سموم زراعی وجود ندارد و در استان خوزستان هم چند سالی می شود که با آموزش کشاورزان و ایجاد مراکز پرورش حشرات مفید در سطح استان، کشاورزان رو به کنترل آفات کشاورزی به روش طبیعی آورده اند که این امر موجب کاهش استفاده سموم، کاهش هزینه مراقبت از محصول و افزایش تولید بیشتر محصولات شده .
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز خوزستان، معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خوزستان می گوید: فراوانی و آسان بودن استفاده از سموم شیمیایی مختلف موجب می شود کشاورزان برای سود بیشتر، به شکل بی‌رویه‌ای از سم های کشاورزی استفاده کنند که خود این امر علاوه بر خطراتی که برای خود کشاورز به همراه دارد موجب نفوذ مقداری سم در محصول هم خواهد شد.
آنطور که آقای قاسمی نژاد می گوید: کشاورزان استان به منظور کاهش سموم کشاورزی و افزایش سلامتی محصولات زراعی، طرح مبارزه بیولوژیک محصولات کشاورزی را به خوبی اجرا می کند که جایگزینی طبیعی و پاک برای مبارزه با آفات محصولات کشاورزی با سم به حساب می آید.
مبارزه بیولوژیک به روشی گفته می‌شود که با بهره‌گیری از عوامل و فراورده‌های طبیعی و زنده به جای سم، برای از بین بردن آفات نباتی انجام می شود و موجب طعم لذیذ و سلامتی محصول می شود.
آقای علیرضا دزفولی یکی از صدها کشاورز نمونه ای است که از روش بیولوژیک برای تولید محصولاتش استفاده می کند. اومی گوید: سه سال است با استفاده از طرح های بیولوژیک کنترل آفت ذرت، محصولاتی با تناژ بیشتری را برداشت می کند.
به گفته این کشاورز یکی از آفات مهم مزارع ذرت کرم برگ‌خوار کارادرینا است که در مراحل ابتدایی رشد گیاه ذرت موجب خسارت به مزارع ذرت می‌شود و به همین دلیل کشاورزان به محض مشاهده این آفت به کلینیک‌های گیاه‌پزشکی در شهرستان مراجعه و با تهیه زنبور براکون از مراکز تولید حشرات مفید به روش بیولوژیکی با این آفت مبارزه می کنند.
آنطور که او می گوید: سه سال پیش به صورت اتفاقی در یکی از کلاس‌های ترویجی و آموزشی در خصوص مبارزه بیولوژیک با آفات ذرت در مراکز جهاد کشاورزی دزفول شرکت کرد که در این کلاس ها نحوه رهاسازی زنبور، زمان رهاسازی و تعداد زنبور برای تاثیر مناسب روی آفات به کشاورزان آموزش داده می شد و این آغاز راه کشاورز نمونه شدنش بود.
آقای دزفولی می گوید: برادرانش محصولاتی همچون گوجه‌فرنگی، لوبیا و مرکبات را با همین روش تولید و برداشت می کنند.
می توان یکی از مهمترین علت‌های روی آوری کشاورزان خوزستانی برای اجرای طرح بیولوژیک را حرکت به سمت تولید محصول سالم و بدون سم، اقتصادی و مقرون به صرفه بودن و کارایی و کیفیت بالاتر، ایجاد اشتغال و مهمتر از همه جلوگیری از آسیب‌دیدن خود کشاورز و محیط‌زیست عنوان کرد.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد دزفول در این خصوص می گوید: در گذشته کشاورزان خوزستانی به علت آشنا نبودن با روش‌های نوین و پایین بودن سطح تحصیلات، با استفاده گسترده از مواد شیمیایی در باغات و مزارع همه موجودات زنده شامل موجودات و علف های مفید و عوامل بیماری زا را یکجا از بین می بردند و علاوه بر آن سم شیمیایی را وارد چرخه غذایی انسانی کرده که به مرور موجب بیماری های سخت درمان زیادی در منطقه می شد.
به گفته مهندس ملک زاده، کنترل بیولوژیک از نظر اقتصادی برای کشاورز کمترین هزینه و بیشترین سود را در برداشت محصول دارد و علاوه بر آن کشاورز را از درگیری با سمومی که خود و خانواده او را دچار هزینه های درمانی به علت بیماری هایی همچون تنگی نفس و مشکلات پوستی می کرد رهایی داده است.
آقای مهران پور کارشناس سموم و آفات کشاورزی و از تعلیم دهندگان طرح بیولوژیک به کشاورزان می باشد. او معتقد است که کشاورزان باید با حضور در کلاس‌های منطقه ای کشاورزی با روش‌های نوین زراعت آشنا شوند تا بتوان جهشی در تولید محصولات پاک به دست آورد .
به گفته او آن دسته از کشاورزانی که از سموم شیمیایی برای کنترل آفات استفاده می کنند باید دقت کنند که در کشت محصولات از سموم در حد اندازه استفاده شود چرا که استفاده بی ضابطه از سموم عوارض ناگواری دارد و حتی سرطان زا است.
آقای مهران پور می گوید: گزارش‌های تحقیقاتی مختلفی از باقیمانده آلاینده‌های محیطی و سموم در صیفی جات، سبزیجات و میوه‌ها به دست ما می‌رسد که متاسفانه در وضعیت باغبانی و کشت، استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی و سموم موجب ازدیاد میزان آلاینده‌ها در این محیط‌ها است.
به گفته کارشناسان حفظ نباتات هم اکنون شصت درصد علف‌کش ها، نود درصد قارچ کش ها و سی درصد حشره کش ها شیمیایی، سرطان زا هستند. اما با بکارگیری روش های بیولوژیک مبارزه با آفات، به راحتی می توان مضرات مواد شیمیایی را در مواد غذایی به کمترین میزان رساند.
در مزارع خوزستان برای مبارزه بیولوژیک از حشراتی همچون زنبور پارازیتوئید براکون و تریکوگراما و کفشدوزک استفاده می شود.
زارع نیشکر خوزستان هم از طرح محصولات پاک بیولوژیک بی بهره نماندند و بیش از ۱۴ هزار هکتار از مزارع نیشکر استان خوزستان هم اکنون به زیر پوشش این طرح رفته اند.
به گفته معاون تحقیقات و کشاورزی توسعه نیشکر و صنایع جانبی خوزستان، در این طرح از زنبور پارازیتوئید برای مبارزه با آفات ساقه خوار نیشکر استفاده شد، مهمترین آفت نیشکر کرم ساقه خوار نیشکر است که همه ساله خسارت سنگینی به صنعت نیشکر خوزستان وارد می کند.
دکتر کورش طاهرخانی می گوید امسال بیش از ۳۰ میلیون قطعه زنبور پارازیتوئید در ۱۴ هزار هکتار از زمین‌های نیشکر استان رهاسازی شد که با رهاسازی این زنبورها ۹۰ درصد تخم های آفت ساقه خوار نیشکر از طریق زنبور از بین می رود و ۱۰ درصد باقی مانده نیز برای بقای زنبور لازم است که سبب ایجاد چرخه تعادلی بین آفت و زنبور می شود.
دکتر طاهر خوانی می گوید: طرح مبارزه نوین و بیولوژیک با آفات نیشکر از سال ۷۸ با رهاسازی ۲۰۰ هزار زنبور در مزارع در معرض خطر آفت آغاز شد و تا کنون بیش از ۱۴۰ میلیون قطعه زنبور در این مزارع رهاسازی شده است که با اجرای این طرح مبارزه با آفات نیشکر ۱۰۰ درصد به صورت بیولوژیک انجام شده.
او ادامه می دهد در این طرح پرورش هر زنبور ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار ریال هزینه دربر دارد که علاوه بر حفظ محیط زیست و کمک به حفظ توسعه پایدار سبب کاهش هزینه ها تولید نیز می شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خوزستان هم می گوید: طرح بیولوژیک امسال در مزارع گوجه فرنگی، نیشکر، مرکبات، ذرت، لوبیا و سبزیجات برگی استان اجرا شده است که از دو نوع کفشدوزک کریپتلموس، حشره مفید و زنبور براکون برای کنترل آفات استفاده شده .
اما نبود مبارزه بیولوژیک منجر به آلودگی محیط زیست، منابع خاک، باقی ماندگی سموم شیمیایی در محصولات کشاورزی و ایجاد مقاومت در آفت خواهد شد .
قاسمی نژاد در ادامه می گوید: در حال حاضر ۱۱ مرکز تولید حشرات مفید با ظرفیت تولید ۲۷ هزار قطعه در خوزستان فعال می باشد.
علی رضا، کشاورز شادگانی می گوید از زمانی که دولت یارانه سم را حذف کرده و آن را به بخش مبارزه بیولوژیک اختصاص داده کشاورزان به سمت استفاده از این روش آمده اند .
او گفت: در ابتدا کشاورزان تمایلی به استفاده از زنبور و کفشدوزک به علت سختی نگهداری نداشتند و مزارع خود را با سمومی که بعضا غیراستاندارد یا کیفیت پایین ساخت چین بود با قیمتی کمتر تهیه می کردند و در چند نوبت سم پاشی می کردند و تفکر کشاورز حفظ و تولید بیشتر محصول به هر قیمتی بود حتی از بین رفتن سلامتی درون محصول، اما حالا این روش جدید هزینه های کارگر و ابزار آلات سم پاشی ما را کاهش داده و سلامتی محصول را در بازار تجارت بالا برده است.
صادق، دیگر کشاورز نمونه و اهل شهرستان شوشتر می گوید: اگر محصولات ما با برندهای خاص و در بسته بندی هایی که مشتریان را از پاک بودن محصول آگاه کند عرضه شود دیگر خود مشتریان سمت محصولات پرور شده با سموم شیمیایی نمی روند و کشاورزان هم مجبور به عدم استفاده از سموم در محصولات خود می شوند.
روش دیگر مبارزه بیولوژیک استفاده از میکروارگانیسمهایی همچون تریکومیکس می باشد. میکرو ارگانیسم‌ها شامل ویروس، باکتری و قارچ بوده که باعث آلودگی عامل خسارت زا شده و از این طریق آفت را ازبین می برند.
دکتر ملیکا زندی کارشناس مبارزه بیولوژیک کشاورزی می گوید: تریکومیکس که خود نوعی قارچ است برای محافظت از ریشه و بذر محصولاتی مانند کنجد، لوبیا و بامیه بین کشاورزان توزیع می شود.
این قارچ در خاک قابل تکثیر و توسعه بوده و اطراف ریشه را پوشانده و از آن در برابر نفوذ قارچ های بیماری زا و بوته میری محافظت می کند.
این کارشناس کشاورزی می افزاید توزیع این گونه محصولات و ترویج روش های بیولوژیک برای سالم سازی هرچه بیشتر تولیدات کشاورزی در دستور کار جهاد کشاورزی قرار دارد تا محصولات استاندارد و گواهی شده به دست مشتری برسد.
به گفته زندی محصولاتی که تولید آن‌ها براساس استفاده نکردن و یا مصرف در حد مجاز از نهاده های شیمیایی صورت می‌گیرد محصولاتی استاندارد و دارای گواهینامه می باشند که فرآیند بازرسی برای این محصولات به صورت موردی بوده و در آن رابطه گواهی صادر می‌شود و محصولاتی که با عنوان محصول سالم در بازار عرضه می شوند نمونه‌ای از این محصولات هستند.
پس از گذشت چند دهه از اجرای اولین طرح مبارزه بیولوزیک با آفات در استان، اکنون کشاورزی خوزستان با آموزش سالیانه کشاورزان و آگاهی دهی به آنان در خصوص مزیت های این طرح، توانسته محصولاتی سالم و پاک تولید کند که همین امر بر طعم، شادابی و لذت محصولات افزوده و موجب تضمین سلامتی مردم و بازگشت به چرخه طبیعی طبیعت در مبارزه با آفات شده است.
هرچند کشاورزان ما راه زیادی تا دست یابی به تولید محصولات صددرصد پاک و ارگانیک دارند اما شروع و جرقه راه تولید محصولات بیولوژیک نوید تولید محصولاتی سالم را در آینده ای نه چندان دور برای مشتریانی می دهد که خواهان تازگی و طراوت و سلامت محصولات غذایی شان هستند.
