دکتر مهرداد قدس‌خواه، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با بیان این‌که گونه شاه‌بلوط گونه ارزشمند و نادر جنگل‌های گیلان است، اظهار کرد: پوشش گیاهی شاه‌بلوط بیشتر در جنگل‌های معتدله و مرطوب است که شرایط اکولوژی آن نیز بیانگر این موضوع است.
وی با بیان این‌که درخت شاه‌بلوط یک پایه بوده و گل‌های نر آن زودتر از ماده در اردیبهشت‌ماه ظاهر می‌شود، افزود: بذر شاه‌بلوط دارای ارزش غذایی بالایی است و به‌عنوان تنقلات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قدس‌خواه رویشگاه شاه‌بلوط در گیلان را در چهار منطقه ویسرود شفت، سیاه‌مزگی شفت، قلعه‌رودخان فومن و شفارود رضوانشهر دانست و خاطرنشان کرد: حد ارتفاعی رویشگاه‌های شاه‌بلوط بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ متر از سطح دریا است که معمولاً در جهت‌های شمالی و غربی قرار گرفته‌اند و در شیب‌های ۵۰ تا ۷۵ درصد بیشتر مستقر می‌شوند.
وی به بیماری سوختگی شاه‌بلوط یا شانکر علت اصلی تخریب رویشگاه شاه‌بلوط اشاره و تصریح کرد: عامل این بیماری قارچ Cryphonectria parasitica است. این بیماری برای نخستین بار در سال ۷۹ در استان گیلان در منطقه ویسرود در حوزه آبخیز شماره ۱۷ از طریق اداره منابع طبیعی استان گیلان گزارش شد و در سال ۸۵ توسط دکتر نیک‌نژاد و موسسه تحقیقات مورد بررسی قرار گرفت.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان یادآور شد: بیماری سوختگی بلوط از سال ۵۶ به طور پراکنده در این منطقه آغاز شد اما در سال ۶۵ خسارات معناداری را به درختان وارد آورد.
وی با بیان این‌که عامل این بیماری به گونه‌های مختلف شاه‌بلوط اعم از آمریکایی، اروپایی و چینی نیز صدمه می‌زند و دچار آلودگی می‌کند، گفت: شاه‌بلوط آمریکایی نسبت به این بیماری بسیار حساس است و این درحالی است که شاه‌بلوط اروپایی در برابر این بیماری از مقاومتی متوسط و شاه‌بلوط چینی نیز نسبتاً در برابر آن مقاوم است.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با بیان این‌که تا پیش از خشک شدن درختان شاه‌بلوط، میزان تولید بذر در وضعیت بهتری قرار داشت و از نظر اقتصادی منبع درآمدی برای مردم محسوب می‌شد، اظهار کرد: گسترش بیماری سوختگی موجب کاهش میزان تولید میوه شاه‌بلوط و کم شدن درآمد مردمی که برای آنان یک منبع امرار معاش بود، شد.
وی با اشاره بر این‌که معمولاً درخت شاه‌بلوط از ۲۵ تا ۴۰ سالگی برحسب این‌که در فضای باز یا بسته رویش داشته باشد تولید بار خواهد داد، گفت: متوسط سن بذر شاه‌بلوط به خصوص در منطقه ویسرود حداقل ۱۰ سال است تا از ارزش غذایی خوبی به عنوان مواد غذایی برخوردار شود.
مدیر گروه جنگلداری دانشگاه گیلان با بیان این‌که سوختگی شاه‌بلوط یک بیماری شانکر بوده و ممکن است به‌صورت سوختگی و یا «بلایت» نیز نامیده شود، یادآور شد: شاخه‌ها و ساقه‌های آلوده، به سرعت مانند سوختگی جوانه از بین می‌روند. این بیماری علاوه بر جوانه‌ها، ساقه‌ها و شاخه‌ها را نیز در هر اندازه‌ای که باشند آلوده می‌کند.
وی تصریح کرد: قارچ عامل بیماری یک پارازیت زخم است که از طریق زخم به پوست ساقه حمله و پس از آن در پوست داخلی و کامبیوم رشد می‌کند که به صورت یک شانکر متورم و فرورفته بوجود می‌آید.
قدس‌خواه خاطرنشان کرد: نهایتاً پوست به‌صورت نارنجی مایل به قرمز تا سبز مایل به زرد ظاهر خواهد شد. با پیشرفت بیماری دور تا دور ساقه توسط این قارچ احاطه می‌شود که باعث از بین رفتن و خشک شدن قسمت‌های بالایی ساقه می‌شود.
وی با بیان این‌که علائم خشکیدگی از قسمت‌های انتهایی شاخه درخت به طرف تنه درخت ادامه می‌یابد، افزود: از بهم‌پیوستن شانکرها مرگ کامل و انهدام درخت رخ می‌دهد.
مدیر گروه جنگداری دانشگاه گیلان با یادآوری این‌که به طور متوسط طی یک تا دو سال درخت بر اثر این بیماری از پای می‌افتد، خاطرنشان کرد: عقیده بر این است که انواع مختلف حشرات چون سوسک‌های پوست‌خوار می‌توانند بیشترین عامل نفوذ قارچ‌های عامل بیماری به میزبان‌ها باشند.
وی گفت: با بررسی‌های بعمل آمده در منطقه ویسرود شفت، زخم که مهم‌ترین راه نفوذ قارچ عامل بیماری به درخت میزبان است معمولاً از دو طریق برداشت میوه و وزش بادهای غالب ایجاد می‌شود.
قدس‌خواه ادامه داد: در هنگام برداشت میوه، بهره‌برداران با چوب‌های بلند برای جدا کردن میوه به سرشاخه‌های درختان می‌کوبند که این عمل ضربات محکم و متوالی را بر سرشاخه‌ها وارد می‌کند که باعث زخمی شدن شاخه‌ها و سرشاخه‌ها می‌شود، این مهم‌ترین عامل گسترش و انتقال بیماری است.
وی با بیان این‌که وزش بادهای غالب و تند در منطقه باعث پیچش سرشاخه‌ها و زخمی شدن شاخه‌ها می‌شود، گفت: زخم‌های ایجاد شده ناشی از بادِ غالب، سبب گسترش عامل و انتقال بیماری است.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان افزود: شانکرها اغلب دارای شکاف‌های بلندی در سطح می‌باشند که ممکن است از چند سانتی‌متر تا یک متر و گاه بیشتر باشد که نهایتاً بر اثر پیشرفت بیماری دور تا دور تنه ساقه را احاطه کرده و باعث پژمردگی قسمت‌های بالایی شانکر می‌شود. اسپورهای تولید شده توسط این بیماری به هوا پرتاب شده و بوسیله باد به سایر درختان منتقل می‌شود.
وی با اشاره به راه‌های کنترل این بیماری افزود: نخستین راه کنترل این بیماری کنترل مکانیکی است. در این روش قطع و انهدام تمام درختان شاه‌بلوط بیمار که به صورت پایه‌های سرپا خشک یا پایه‌های بیمار که دارای سطح آلودگی بین ۶۰ تا ۹۰ درصد هستند باید انجام شود.
قدس‌خواه قطع و انهدام همه سرشاخه‌ها و شاخه‌های خشک و آلوده را که دارای آلودگی بین ۱۰ تا ۵۰ درصدی هستند دومین روش دانست و گفت: کنترل شیمیایی به‌عنوان راه‌حلی دیگر با استفاده از فناوری نانو سیلور است که در ضدعفونی کُنده‌ها و جست‌های حاصل با محافظت جست‌ها مانع از آلودگی مجدد آنها به قارچ عامل بیماری می‌شود و به استقرار سریع شاه‌بلوط و احیای عرصه با حفظ کامل پایه‌های مادری کمک شایانی می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان در پایان کنترل زراعی را راه‌حلی دیگر برای جلوگیری از زخمی شدن سرشاخه‌ها در هنگام برداشت بذر و میوه خواند و یادآور شد: ایجاد ارقام مقاوم با تهیه هیبرید از شاه‌بلوط بومی و شاه‌بلوط چینی با تلاوی برگشتی آن محصول با شاه‌بلوط اروپایی جهت حفظ خصوصیات میوه‌دهی آن می‌تواند کنترلی بر این بیماری در منطقه باشد.
لینک کوتاه خبر: http://goo.gl/WgC76L
