پسته که پس از نفت خام، مهمترین محصول صادراتی ایران است و تولید آن در سال ۲۰۱۵ از آمریکا پیشی گرفت، اکنون در کانون توجه برخی رسانه های خارجی قرار گرفته است. چالش های جدی حیات صنعت پسته کاری ایران که قدمت آن به قرن پنجم قبل از میلاد برمی گردد، توجه این رسانه ها […]
پسته که پس از نفت خام، مهمترین محصول صادراتی ایران است و تولید آن در سال ۲۰۱۵ از آمریکا پیشی گرفت، اکنون در کانون توجه برخی رسانه های خارجی قرار گرفته است.
چالش های جدی حیات صنعت پسته کاری ایران که قدمت آن به قرن پنجم قبل از میلاد برمی گردد، توجه این رسانه ها را به خود معطوف کرده است و از پایان عمر این صنعت در آینده نزدیک خبر می دهند.
شبکه خبری فرانس ۲۴ فرانسه روز گذشته (یکشنبه) در گزارشی خشکیدن باغ های پسته و به سر آمدن عمر پسته کاری در ایران را مورد توجه قرار داد و نوشت: باغهای پسته ایران از تشنگی در حال مرگند.
درختان پسته در روستایی واقع در جنوب ایران مدت ها است که خشکیده و از گرمای سوزان خورشید سفید شده اند.
این شبکه خبری نوشت: ۱۰ها سال استفاده ناکارآمد از منابع آب زیرزمینی برای کشاورزی موجب از بین رفتن این مزارع شده است.
آخرین کشاورزان ۱۰ سال پیش به همراه خانواده هایشان این روستا را که اکنون خالی از سکنه است، ترک کرده اند.
سقف های گنبدی و دیوارهای گلی خانه های روستا که روزی نبض زندگی در آنها می زد و اکنون چیزی جز شیارهای کثیف چیزی در آنها دیده نمی شود، در حال فرو ریختن هستند. تنها نشانه زندگی اما، چند آدم سرگردانی است که خارج از روستا و در یک انبار قدیمی چادر زده اند.
ایران در سال ۲۰۱۵ با تولید ۲۵۰ هزار تن پسته، عنوان بزرگ ترین تولیدکننده پسته جهان را از آمریکا پس گرفت.
شهرهای استان کرمان به دلیل تولید پسته ثروتمند شده اند، اما عمر این صنعت به دلیل کشاورزی مخرب و تغییر آب و هوا که هزینه های سنگینی در پی دارد، رو به اتمام است.
نزدیک شهر سیرجان، شمار زیادی چاه وجود دارد که اکنون تنها نشانه های به جا مانده از سفره های آب زیرزمینی هستند که به طور کامل استخراج و خشک شده اند و در پی آن، زمین نیز نشست کرده است.
«حسنعلی فیروزآبادی» که ۵۰ سال در حوالی روستای «ایزدآباد» سیرجان زندگی کرده ، گفت: کشاورزی در حال نابودی است.
کسب و کار فیروزآبادی به طور آشکار در حال از بین رفتن است. برخی درختان پسته باغ او آنقدر قدمت دارند که بتوان آنها را به زمان شاه عباس صفوی در قرن هفدهم نسبت داد اما برگ های این درختان اکنون به گفته وی به دلیل استفاده از آب شور به رنگ سبز مایل به زرد درآمده اند.
به گفته این پسته کار، زمانی که وی بچه بوده، عمق چاه مزرعه وی ۶ تا ۱۰ متر بوده اما اکنون ۱۵۰ متر است و آبش نیز تلخ تر و شورتر است.
وی افزود: قبلا این روستا پر از آدم بود. اما اکنون بیشتر آنها روستا را ترک کرده و در جاهای دیگر کارگری و رانندگی می کنند. ۱۰ سال آینده چیزی در اینجا باقی نخواهد ماند.
توهم قدیمی پایان ناپذیر بودن منابع آب
شبکه خبری فرانس ۲۴ در ادامه این گزارش افزود، ایران با ۲ چالش اساسی روبرو است؛ دست و پنجه نرم کردن با خشکسالی گسترده چند ساله که نشانه ای دال بر فروکش کردن آن وجود ندارد و تلاش برای متقاعد کردن کشاورزان برای متوقف کردن برداشت غیر قانونی آب.
300 هزار رشته از۷۵۰ هزار رشته چاه آب موجود در ایران، غیرقانونی است و علت اینکه سازمان ملل ایران را در حال گذر از مرحله «تنش آبی» به «کمبود آب» می داند، همین است.
یافته های تحقیقی که اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در سال ۲۰۱۳ انجام داد، نشان می دهد، سالانه حدود ۲۰ هزار هکتار از مزارع استان کرمان به بیابان تبدیل می شوند.
ایران قرن ها به پیچیده ترین سیستم آبیاری جهان که مشتمل بر شبکه ای از کانال های آب زیر زمینی که به «قنات» مشهور است و آب را از زیر کوه ها به دشت های خشک منتقل می کند، متکی بوده است.
اما بعدها با آمدن پمپ های الکتریکی به بازار ایران، این کشور در سیاست های نسنجیده قرن بیستم (در برداشت از منابع آب زیرزمینی) گرفتار آمد و نیاز به ذخیره کردن آب در مقایسه با خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی اهمیت کمتری پیدا کرد.
«محسن ناصری» از دفتر طرح ملی تغییر آب و هوا در تهران گفت: ما به آرامی در حال گذر از این توهم قدیمی هستیم که منابع آب پایان ناپذیرند.
وی افزود: دولت بالاخره به انگیزه های مالی برای تشویق حفاظت از منابع آب روی آورده است. بر اساس یکی از طرح های دولت، تامین مالی کشاورزان برای خرید تجهیزات آبیاری مدرن پیشنهاد شده است، اما تغییر نگرش مردم (و کنارگذاردن روش های نادرست آبیاری) زمان می برد.
ناصری افزود: لزوم حفاظت از منابع ارزشمند آب، دیر در ایران شناخته شد اما در حال شناخته شدن است.
نقطه بحرانی
این شبکه خبری همچنین نوشت؛ با وجود مهجور بودن استفاده پایدار از منابع آب، برخی کشاورزان به به اهمیت استفاده از سیستم های مدرن آبیاری پی برده و به استفاده از این سیستم ها روی آورده اند. سبزی درختان باغ پسته «فرهاد شریفی» در نزدیکی سیرجان در این چشم انداز خشک و بیابانی چشم ها را می نوازد.
این خانواده هشت سال پیش از سیستم آبیاری قطره ای برای باغ خود استفاده کرده است، سیستمی که به دقت میزان و کیفیت آب مصرفی را برای هر گیاه کنترل می کند.
شریفی که با پدرش این باغ خانوادگی را اداره می کند، گفت: ما در مقایسه با گذشته از درختان پسته خود محصولی بیشتر و با کیفیت تری برداشت می کنیم، ضمن آنکه میزان مصرف آب را نیز ۷۰ درصد کاهش داده ایم.
اندازه باغ آنها متناسب با منابع آبشان است و به گونه ای تعیین می شود که از پر شدن طبیعی منابع آب زیرزمینی شان اطمینان حاصل کنند.
به گفته شریفی، همه باید چنین کنند، اما وی می داند که مشکل کشاورزان پول است.
خانواده شریفی پول و ارتباطاتی در تهران دارد که از آن برای گرفتن وام استفاده کرده اند، اما حتی باغ سرسبز خانواده شریفی نیز نمی تواند در برابر مشکلات جدی منطقه مقاومت کند.
به گفته این پسته کار، هر سال باید لوله های آب کوتاه تر شوند زیرا سفره های آب زیرزمینی در حال خالی شدن و زمین در حال نشست تدریجی است.
شریفی اضافه کرد: اوضاع خطرناک تر از چیزی است که مردم تصور می کنند. نظارت کافی وجود ندارد.
آنچه در اینجا در حال روی دادن است، فاجعه ای است که به نقطه بحرانی رسیده است.
روزنامه «فایننشال تایمز» انگلیس نیز بهمن ماه گذشته در گزارشی از قصد کشورمان برای بازگشت به بازار جهانی پسته پس از لغو تحریم ها و پس گرفتن جایگاه برتر تولید و صدور این محصول که به نوشته این روزنامه به «سلطان آجیل» مشهور است، خبر داد.
این روزنامه افزود: بازرگانان بین المللی پسته درحال رصد اوضاع هستند و می خواهند ببینند اقدام واشنگتن (لغو تحریم ها) چه اثری روی جریان صادرات پسته ایران می گذارد و آیا پسته ایران به بازار آمریکا راه خواهد یافت؟
اگرچه پسته مشمول تحریم ها نبود اما محدودیت های بانکی و حمل و نقل با کشتی، تجارت این محصول را مشکل کرد و ایران بازار جهانی خود را از دست داد، هر چند به اذعان فایننشال تایمز، حتی با وجود چالشی به بزرگی تحریم ها نیز پسته ایران به دلیل مزه بی مانند آن در اروپا طرفداران جدی دارد.
روزنامه یاد شده سپس نگاه خود را به مساله کمبود آب به عنوان چالش اصلی فراروی این صنعت در کشورمان برگرداند و نوشت، پرورش دهندگان پسته در ایران که بیشتر از بخش خصوصی هستند و مزرعه های کوچک دارند از کمبود آب رنج می برند. کمبود آب، هزینه تولید آنها را افزایش داده است.
روزنامه «نیویورک تایمز» نیز در دی ماه ۱۳۹۴ به خشک شدن باغ های پسته و خالی از سکنه شدن منطقه ای واقع در جنوب شرق کشورمان اشاره کرد و نوشت: بیش از ۱۵ درصد درختان پسته منطقه ای به وسعت ۱۵۰ هزار ایکر (هر ایکر تقریبا معادل چهار هزار و ۴۷ مترمربع) در استان کرمان که مرکز اصلی پرورش پسته در ایران است، در ۱۰ سال گذشته خشک شده است.
محسن جلال پور رییس انجمن پسته ایران به تازگی با اشاره به اینکه از سال ۱۳۸۸ تاکنون میانگین تولید پسته در کشور به کمتر از ۲۰۰ هزار تن کاهش یافته است، میزان تولید پسته را برای سال ۱۳۹۵ بین ۲۰۰ تا ۲۲۰ هزار تن پیش بینی کرد و گفت: ممکن است تغییراتی در این آمار روی دهد و این میزان به دلیل شرایط جوی و کمبود آب کاهش یابد.
وی افزود: در حالی که عوامل جوی و برخی محدودیت ها در سیاست گذاری در عمل تولید پسته ایران را کاهش داده است، میزان تولید یپسته در آمریکا به ۲۷۰ هزار تن رسیده و با توجه به شرایط مطلوب کشت و حمایت های دولت آمریکا در حال افزایش است.
لینک کوتاه: http://goo.gl/3jzAmg